اصول فقه شیعه جلد 2 صفحه 321

عنوان بحث

در ارتباط با اطلاق لفظ مشتق و تطبیق آن بر ذات، سه حالت وجود دارد: 1- اطلاق مشتق بر ذاتی که آن ذات در همان حالِ نسبت، واجد مبدأ بوده و متلبّس به مبدأ باشد، مثل این که گفته می‌شود: «زیدٌ الیومَ ضاربٌ» و زید، در همین امروز تلبّس به مبدأ ضرب داشته باشد. تردیدی نیست که اطلاق لفظ مشتق بر ذات- در این صورت- به نحو حقیقت است، ولی اگر موضوع له، خصوص همین متلبّس باشد، این به عنوان ذاتِ موضوع له، حقیقت است و اگر موضوع له اعم از متلبّس فی الحال و ما انقضی عنه التلبس باشد، این به عنوان یک فردِ موضوع له، حقیقت است. بالاخره اطلاق لفظ مشتق بر متلبس به مبدأ در همان حال نسبت، بدون اشکال، حقیقت است، اگرچه کیفیت آن، روی دو قول فرق می‌کند. 2- اطلاق مشتق بر ذات، در حالی که ذات در هنگام نسبت، تلبس به مبدأ ندارد بلکه تلبس آن به مبدأ در زمان آینده است، مثل این که بگوییم: «زیدٌ الیومَ ضاربٌ» درحالی‌که ضرب، فردا تحقّق پیدا می‌کند و به‌عبارت دیگر: تلبس به مبدأ، در زمان