اصول فقه شیعه جلد 2 صفحه 426

اقوال در ارتباط با مشتق

اشاره

پس از طرح مقدمات بحث مشتق، به بحث در ارتباط با اصل مسأله مشتق می‌پردازیم: مرحوم آخوند در ارتباط با اقوالی که در مورد مشتق مطرح است می‌فرماید: این مسئله، در ابتدای طرحش و در زمان قدیم دارای دو قول بوده و تقریباً یکی از مسائل مورد اختلاف میان اشاعره و معتزله بوده است. اشاعره قائل شده‌اند: مشتق، حقیقت در خصوص متلبّس به مبدأ است. ولی معتزله قول به اعم را اختیار کرده و مشتق را حقیقت در اعم از متلبّس و منقضی می‌دانند. ولی به مرور زمان، اقوال متعدّد و تفصیلهای گوناگونی در مسئله پیدا شده که شاید به شش قول برسد.[254] این اقوال همراه با ادلّه آنها در کتابهای مفصّل اصولی- مانند فصول و قوانین و ...- مطرح شده است و خود صاحبان این کتابها هم از قائلین به بعضی از این تفاصیل بوده‌اند، مثلًا صاحب فصول رحمه الله بین لازم و متعدّی فرق گذاشته و