اصول فقه شیعه جلد 2 صفحه 517

ینکشف لدیه شی‌ء» اراده شده باشد، دیگر این که خدای ناکرده جاهل اراده شده باشد- به حسب مقام تصوّر- یا این که معنای سوّمی اراده شده باشد که ما نمی‌فهمیم و دیگر معنای چهارم ندارد. اگر بگویید: «عالم» در «اللَّه تعالی عالم» به معنای «من ینکشف لدیه الشی‌ء» است، می‌گوییم: «در «زید عالم» نیز همین معناست» پس تجوّز و نقل کجا رفت؟ چه فرقی بین «اللَّه تعالی عالم» و «زید عالم» وجود دارد؟ و اگر خدای ناکرده «عالم» را به معنای «جاهل» بگیرید، می‌گوییم: تعالی اللَّه عن ذلک علوّاً کبیراً. و اگر بگویید: معنای سوّمی در کار است که ما نمی‌فهمیم، می‌گوییم: لازمه این حرف این است که گفتن «اللَّه تعالی عالم» لقلقه لسان باشد و این الفاظ، بدون معنا باشد. بنابراین حتماً باید صورت اوّل باشد و «عالم» در «اللَّه تعالی عالم» و «زید عالم» یک معنا داشته باشد بدون این که تجوّز و نقلی در کار باشد.[320]

پاسخ امام خمینی رحمه الله به مرحوم آخوند

امام خمینی رحمه الله می‌فرماید: ما در اینجا حرف چهارمی را می‌گوییم و آن این است که «عالمٌ» در مورد «اللَّه تعالی عالم» به معنای «علمٌ» باشد در این صورت اگرچه شما بگویید: «مجازیت و لقلقه لسان در کار است»، ولی اشکالی ندارد که ما بگوییم: «اللَّه تعالی علمٌ» بلکه شاید این تعبیر در مورد خداوند بالاتر از تعبیر به «عالم» باشد، زیرا ما که در مورد «زید علم» قائل به مجازیت می‌شدیم علتش این بود که علم، غیر زید است ولی در مورد «اللَّه تعالی عالم» مجازیت هم وجود ندارد زیرا علم، متّحد با ذات باری تعالی است.[321]