اصول فقه شیعه جلد 2 صفحه 79

الصلاة؟ یا اگر در وسط صلاة بود بگوییم: هو فی الصلاة؟ یا در آخر بگوییم: فَرَغَ من الصلاة؟ آیا به لحاظ طولیت اجزاء و حکومت وحدت اعتباریه، مجوّزی برای این نوع تعبیرات وجود ندارد؟ یا این که حتماً باید معنای نماز را یک معنای دیگر بدانیم، غیر از این اجزاء و شرایط، آن‌وقت بگوییم: شرع فی الصلاة؟ ظاهر این است که با توجه به آن ارتکاز متشرعه و به این وحدت اعتباریه و طولیت اجزاء این مرکبی که با دیدِ وحدت اعتباری به آن نگاه شده، می‌توانیم مجوّزی برای تعبیراتی که مرحوم بروجردی ذکر کرد داشته باشیم. در نتیجه، بیان مرحوم بروجردی- با وجود این که بیان جالبی است و مأنوس به ذهن می‌باشد و با تعبیرات نزدیک است- نمی‌تواند بیان قابل قبولی باشد.

5- کلام امام خمینی «دام ظلّه»

ایشان ابتدا مقدّمه‌ای را بیان فرموده که در آن جهاتی مورد توجه قرار گرفته است: جهت اوّل: همان گونه که در مباحث پیرامون معنای صحیح و فاسد ملاحظه شد، صحّت و فساد از عوارض وجود ماهیت می‌باشند. ماهیت، وقتی به مرحله وجود خارجی رسید، گاهی متّصف به صحت و گاهی متّصف به فساد می‌شود و تا وقتی که وجود پیدا نکرده و در مرحله تقرّر ماهوی‌اش می‌باشد، نه اتّصاف به صحت دارد و نه اتصاف به فساد. صحّت و فساد، در تکوینیات نیز به‌همین‌صورت است، مثلًا ماهیت یک هندوانه را نمی‌توان- قبل از وجود آن- معروض صحّت یا فساد دانست. ولی زمانی که وجود پیدا کرد می‌تواند معروض صحت یا فساد واقع شود و از این جهت، فرقی بین مرکبات اعتباریه- مثل صلاة- با تکوینیات، وجود ندارد. از اینجا برای ما روشن می‌شود که با توجه به این که در الفاظ عبادات، وضع عام و موضوع له عام می‌باشد؛ معانی این الفاظ عبارت از ماهیات و عناوین و کلیات- قبل از آنکه به مرحله وجود برسند- می‌باشد، در نتیجه، ما باید معنای صلاة را قبل از آنکه به مرحله وجود برسد و صلاحیت برای معروضیت صحت و فساد پیدا کند، بررسی کنیم و