اصول فقه شیعه جلد 3 صفحه 240

کلام مرحوم بروجردی‌

مرحوم بروجردی پا را از این هم فراتر گذاشته و فرموده است: اگر مولا به عبدش گفت: «ادخل السوق و اشتر اللحم»، دیگر حق ندارد دنبال این امر خود بگوید: «اگر اشتراء لحم نکردی مانعی ندارد»، زیرا چنین کاری موجب تناقض صدر و ذیل کلام مولا می‌شود. از یک طرف مولا بعث به اشتراء لحم نموده و از طرف دیگر، ترخیص در مخالفت آن داده است و این دو، قابل جمع نیستند. اصلًا وجوب و لزوم، در ماهیت بعث مطرح است و بعث، به معنای بعث وجوبی است. در این صورت، چگونه مولا با وجود بعث، می‌خواهد اذن در مخالفت هم صادر نماید؟ مرحوم بروجردی سپس می‌گوید: صاحب قوانین رحمه الله نیز در اینجا مطلبی فرموده که گویا ناظر به همین چیزی است که ما گفتیم. صاحب قوانین رحمه الله می‌گوید: ممکن است ما بگوییم: «اوامر استحبابی، اوامر مولوی نیستند و کلمه امر نمی‌تواند با استحباب جمع شود. بله می‌توانیم آنها را اوامر ارشادی بدانیم. امر مولا به نماز شب، امر استحبابی مولوی نیست، بلکه ارشاد به آثار و برکاتی است که در نماز شب وجود دارد. همان‌طور که اوامر طبیب، ارشاد به این است که مریض اگر بخواهد خوب شود، باید فلان دارو را استفاده کند»[205]. اشکال بر کلام مرحوم بروجردی شما با این فرض راه پنجم را برای اثبات دلالت هیئت افْعَلْ بر وجوب مطرح کردید، که راه‌های چهارگانه قبلی را نپذیرفتید. از بیانات شما در راه پنجم استفاده می‌شود که بعث، به معنای بعث وجوبی است و گویا لزوم و وجوب در ماهیت بعث نهفته است لذا می‌گویید: «خود مولا هم حق ندارد اذن در مخالفت بدهد زیرا نمی‌توان بین بعث و اذن در مخالفت جمع کرد». چرا شما چنین حرفی را می‌زنید؟ لابد برای این