اصول فقه شیعه جلد 3 صفحه 265

2- آیا قصد قربت می‌تواند در ردیف سایر اجزاء و شرایط در مأمور به قرار گیرد؟[230] ولی به حسب ظاهر، وجهی برای این معنا به‌نظر نمی‌رسد، زیرا سایر مباحث مطرح شده در بحث تعبدی و توصّلی نیز دارای اهمیت بوده و باید مورد بحث قرار گیرند و این‌گونه نیست که مسأله شک در تعبدیت و توصلیت- که عنوان بحث مرحوم آخوند است- اهمیت بیشتری نسبت به سایر مباحث داشته باشد.

بحث اوّل: تقسیم واجب به تعبدی و توصّلی‌

اشاره

آنچه در کلمات اصولیین ملاحظه می‌شود این است که در ارتباط با این تقسیم، دو نکته وجود دارد: نکته اوّل: این تقسیم- به حسب ظاهر کلمات فقهاء- تقسیمی ثُنائی است و شقّ سوم برای آن وجود ندارد. نکته دوم: این دو عنوان، مقابل هم قرار گرفته‌اند که از یکی از آنها به واجب تعبّدی و از دیگری به واجب توصّلی تعبیر می‌شود. به عنوان مقدمه باید مطلبی را مطرح کنیم تا با توجه به آن مطلب، معلوم گردد که جمع بین این دو نکته در عبارات اصولیین، صحیح نیست یعنی ما نمی‌توانیم از طرفی تقسیم را ثُنائی بدانیم و از سویی عنوان طرفین را به‌صورت تعبّدی و توصّلی مطرح کنیم، بلکه از یکی از این دو نکته باید صرف‌نظر کرد. یا باید تقسیم را «ثلاثی» بنماییم[231] و یا به‌جای عنوان «تعبّدی» عنوان دیگری قرار دهیم. آن مطلب- که به‌عنوان مقدّمه است- این است که: به حسب ظاهر و به حسب دلالت لغت، کلمه تعبّد، در رابطه با عبادت است.