- جهت اوّل: معنای لفظ امر 1
- اشاره 1
- مقصد اوّل: اوامر 1
- مقام اوّل: معنای لغوی لفظ امر 1
- مناقشه مرحوم بروجردی در معنای پنجم: 3
- کلام مرحوم آخوند 4
- کلام مرحوم نائینی 15
- تحقیق مرحوم آخوند و رجوع ایشان از کلام سابق 20
- کلام حضرت امام خمینی رحمه الله 22
- تحقیق در ارتباط با معنای لغوی امر 24
- مقام دوم: معنای اصطلاحی لفظ امر 25
- کلام حضرت امام خمینی رحمه الله 27
- کلام مرحوم محقق اصفهانی 29
- فرق میان کلام محقق اصفهانی رحمه الله با کلام امام خمینی رحمه الله 32
- جهت دوم آیا علوّ و استعلاء در معنای امر دخالت دارد؟ 35
- نظریه مرحوم بروجردی 37
- نظریه مرحوم محقق قمی 40
- نظریه دیگر در ارتباط با علوّ و استعلاء 41
- دلیل قائلین به اعم 43
- جهت سوم: آیا طلبی که مفاد امر است خصوص طلب وجوبی است یا اعم از طلب وجوبی و استحبابی؟[37] 43
- پاسخ دلیل قائلین به اعمّ 44
- دلیل دوم: آیه شریفه (فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ):[40] 45
- دلیل اوّل: تبادر 45
- ادلّه مرحوم آخوند 45
- دلیل سوم: آیه شریفه (ما مَنَعَکَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ)[46] 49
- دلیل چهارم: روایت نبوی «لو لا أن أشقّ علی أُمّتی لأمرتهم بالسّواک عند کلّ صلاة»:[49] 50
- دلیل پنجم: [اطلاق و مقدمات حکمت] 51
- دلیل ششم: [عقل] 55
- مقدّمه بحث: 56
- حقیقت و ماهیت وجوب و استحباب 56
- آیا تمایز بین وجوب و استحباب چگونه است؟ 60
- راه اوّل 61
- راه دوم 62
- راه سوم 63
- راه چهارم 64
- راه پنجم 65
- نظریه مرحوم بروجردی در ارتباط با تمایز میان وجوب و استحباب 69
- جهت چهارم: آیا طلبی که معنای امر است، طلب حقیقی است یا طلب انشائی؟ 74
- ماهیت انشاء 78
- 1- نظریه مشهور 78
- اشکال آیتاللَّه خویی «دام ظلّه» بر مشهور 81
- 2- نظریه آیتاللَّه خویی «دام ظلّه» 85
- نظریه مرحوم آخوند در ارتباط با طلبی که معنای «أ، م، ر» است 87
- مقایسه بین طلب و اراده در کلام مرحوم آخوند 88
- تاریخچه پیدایش اشاعره و معتزله 88
- اولین مسأله مورد بحث اشاعره و معتزله 91
- [اقوال چهارگانه در ارتباط با صفت تکلم] 94
- نظریه اشاعره در ارتباط با صفت تکلّم 95
- نظریه بعض محققین در مورد صفت تکلّم 97
- نظریه امام خمینی رحمه الله در ارتباط با صفت تکلّم 98
- کلام مرحوم آخوند 99
- نقد و بررسی اقوال چهارگانه در ارتباط با صفت تکلّم 99
- ادلّه اشاعره بر وجود کلام نفسی 104
- کلام اشاعره در ارتباط با جمله خبریه: 104
- بررسی کلام اشاعره در ارتباط با جمله خبریه 105
- کلام اشاعره در ارتباط با جملات انشائیه طلبیه 109
- دلیل دوم اشاعره بر اثبات کلام نفسی 113
- دلیل سوم اشاعره بر اثبات کلام نفسی 114
- کلام حضرت امام خمینی رحمه الله 127
- آیا بین مسأله «کلام نفسی» و مسأله «اتحاد طلب و اراده» ارتباطی تحقق دارد؟ 128
- 1- نظریه مرحوم آخوند 129
- 2- نظریه آیتاللَّه بروجردی رحمه الله 132
- 3- نظریه آیتاللَّه خویی «دام ظلّه» 138
- جبر و تفویض 141
- موضوع بحث 142
- کلام جبریّه 143
- کلام مفوّضه 145
- بررسی کلام مفوّضه 146
- اشکال بر تنظیر و تشبیهی که مفوّضه ذکر کردند: 148
- اشکال بر مسأله استقلال موجودات در تأثیر که مفوّضه مطرح کردند: 150
- بررسی کلام جبریّون 151
- ادلّه (- شبهات) جبریّون 153
- دلیل دوم جبریون: 157
- دلیل سوم جبریّه: 166
- امر بین امرین 179
- آیا سعادت و شقاوت از ذاتیات انسان است؟ 181
- بررسی کلام مرحوم آخوند: 184
- بحث روایی 190
- بحث اوّل معانی صیغه امر 194
- صیغه امر 194
- کلام مرحوم آخوند 196
- تحقیق بحث 200
- بحث در ارتباط با اوامر قسم اوّل 201
- بحث در ارتباط با اوامر قسم دوم 206
- رجوع به اصل بحث: 210
- بحثی قرآنی 211
- راه حلّ مرحوم آخوند 211
- راه حلّ دیگر 212
- بحث دوم: آیا مفاد هیئت افْعَلْ، خصوص بعث و تحریک وجوبی است یا بر اعم از وجوب و استحباب[190] دلالت میکند؟ 213
- نظریه اوّل: مفاد هیئت افْعَلْ، بعث و تحریک وجوبی است 219
- راه اوّل 219
- راه دوم برای اثبات دلالت هیئت افْعَلْ بر وجوب 229
- راه سوم برای اثبات دلالت هیئت افْعَلْ بر وجوب 232
- راه چهارم بر اثبات دلالت هیئت افعل بر وجوب 236
- راه پنجم برای اثبات دلالت هیئت افْعَلْ بر وجوب 238
- کلام مرحوم بروجردی 240
- کلام حضرت امام خمینی رحمه الله 241
- جمله خبریه در مقام انشاء 243
- موضوع بحث 244
- نظریه مرحوم آخوند 244
- راه دیگر در کلام مرحوم آخوند 247
- تحقیق در ارتباط با جمل خبریه در مقام انشاء 249
- نظریه دوم 249
- چرا بهجای تعبیر به هیئت افْعَلْ، جمله خبریه بکار رفته است؟ 253
- کلام امام خمینی رحمه الله 254
- اشکال در ارتباط با استفاده وجوب از هیئت افعل و جملات خبریّه در مقام انشاء 256
- حلّ اشکال 258
- تعبّدی و توصّلی 264
- بحث اوّل: تقسیم واجب به تعبدی و توصّلی 265
- فرق میان واجب تعبدی و توصّلی 271
- بحث دوم: کیفیت اعتبار قصد قربت در واجب تعبّدی[244] 273
- ثمره نزاع 275
- نظریه شیخ انصاری رحمه الله 277
- معانی قصد قربت 278
- آیا استحاله اخذ قصد قربت در متعلّق امر، استحاله ذاتی است یا استحاله بالغیر است؟ 279
- ادلّه قائلین به استحاله ذاتی اخذ قصد قربت در متعلّق امر[249] 281
- دلیل دوم بر استحاله ذاتی اخذ قصد قربت در متعلّق امر 289
- دلیل سوم بر استحاله ذاتی اخذ قصد قربت در متعلّق امر 292
- دلیل چهارم بر استحاله ذاتی اخذ قصد قربت در متعلّق امر 294
- ادلّه قائلین به استحاله بالغیر اخذ قصد قربت در متعلّق امر 303
- 1- کلام مرحوم بروجردی و امام خمینی رحمه الله در پاسخ به کلام مرحوم آخوند 308
- بررسی کلام مرحوم آخوند[265] 308
- 2- کلام مرحوم حائری در پاسخ به مرحوم آخوند 322
- جواب اوّل: 322
- جواب دوم مرحوم حائری از کلام مرحوم آخوند 330
- 3- کلام آیتاللَّه خویی «دام ظلّه» در پاسخ به کلام مرحوم آخوند 335
- آیا شارع میتواند قصد قربت را از راه تعدّد امر، در متعلّق قرار دهد؟ 343
- بررسی پاسخ مرحوم آخوند 345
- بررسی سایر نکات کلام مرحوم آخوند 347
- کلام مرحوم آخوند در مورد معانی دیگر قصد قربت 350
- بحث سوم: شک در تعبدیّت و توصّلیت 355
- مقام اوّل: ادلّه لفظیّه و شک در تعبّدیت و توصلیت 356
- تفاوتهای اطلاق لفظی و اطلاق مقامی 359
- بررسی کلام مرحوم آخوند: 361
- رجوع به کلام مرحوم آخوند: 377
- مقام دوم اصول عملیه و شک در تعبدیت و توصلیت 386
- جهت اوّل: آیا مقتضای اصل عملی عقلی چیست؟ 386
- بیان دیگری از مرحوم آخوند: 392
- جهت دوم: آیا مقتضای اصل شرعی چیست؟ 394
- اطلاق صیغه امر و وجوب نفسی، تعیینی و عینی 402
- جهت اوّل: دوران امر بین وجوب نفسی و وجوب غیری 402
- جهت دوّم: دوران امر بین وجوب تعیینی و وجوب تخییری[331] 403
- جهت سوّم: دوران امر بین وجوب عینی و وجوب کفائی 404
- بررسی کلام مرحوم آخوند 404
- دفاع محقق کمپانی رحمه الله از مرحوم آخوند 405
- بررسی کلام محقق کمپانی رحمه الله 406
- راه دیگری برای تمسک به اطلاق 409
- راههای دیگر برای استفاده وجوب نفسی، وجوب تعیینی و وجوب عینی 413
- راه اوّل: تبادر 413
- راه دوم (انصراف) و بررسی آن 414
- راه سوم 415
- 1- نظریه بعضی از علمای اهل تسنن 418
- امر بعد از حظر یا توهّم حظر 418
- 3- نظریه مشهور بین اصولیین 419
- 2- نظریه بعضی دیگر از علمای اهل تسنن 419
- 4- نظریه مرحوم آخوند 422
- دو نکته در کلام مرحوم آخوند 426
- مرّه و تکرار 429
- مطلب اوّل آیا نزاع مرّه و تکرار مربوط به چیست؟ 430
- نظریّه اوّل: (نزاع در ارتباط با هیئت است) 430
- کلام صاحب فصول رحمه الله 431
- نظریه دوم: (نزاع در مورد مجموع مادّه و هیئت است) 436
- نظریه سوم: نظریه حضرت امام خمینی رحمه الله 437
- مطلب دوم: آیا مقصود از مرّه و تکرار چیست؟ 444
- نظریه صاحب فصول رحمه الله 445
- اشکال مرحوم آخوند به صاحب فصول رحمه الله: 447
- کلام صاحب فصول رحمه الله: 454
- راه دیگر:[371] 455
- بحث در مقام امتثال 462
- بحث اوّل: وجودات عَرْضی متعدّد 463
- 1- نظریّه مرحوم بروجردی 464
- 2- نظریه امام خمینی رحمه الله 465
- 3- نظریه مرحوم آخوند 468
- بحث دوم: وجودات طولی متعدّد 470
- کلام مرحوم آخوند 471
- فور و تراخی 477
- محلّ نزاع در مسأله فور و تراخی 478
- نظریه محققین در مسأله فور و تراخی 479
- دلیل اوّل (دلیل عقلی) 481
- ادلّه قائلین به فوریت 481
- دلیل دوم (آیات) 483
- آیه اوّل: (وَ سارِعُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ)[382] 484
- آیه دوم: (فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ)*[384] 484
- تذییل بحث فور و تراخی 505
امر بعد از حظر یا توهّم حظر
اشاره
بحث در این است که اگر هیئت امر- که به حسب ظهور اوّلی، ظهور در وجوب دارد- به دنبال یک نهی مسلّم واقع شود، یعنی چیزی منهی عنه بوده و سپس متعلّق امر قرار گیرد و یا بعد از توهّم[342] نهی قرار گیرد، آیا وقوع امر در یکی از این دو موقعیت سبب می‌شود که ظهور اوّلی خودش را- که عبارت از وجوب است- از دست بدهد؟ در این مسئله نظریاتی وجود دارد:
1- نظریه بعضی از علمای اهل تسنن
بعضی از علمای اهل تسنن قائلند که وقوع امر در یکی از این دو موقعیت هیچ‌گونه تغییری در مفاد هیئت امر ایجاد نمی‌کند. همان‌طورکه هیئت امر در سایر موارد، ظهور در وجوب دارد، در این دو مورد نیز ظهور در وجوب دارد.[343]