اصول فقه شیعه جلد 3 صفحه 484

آیه اوّل: (وَ سارِعُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ)[382]

تقریب استدلال: دلالت صیغه افعل بر وجوب، مفروغ عنه است. مادّه (سارِعُوا) نیز عبارت از «مسارعت» است و حاصل معنای آیه این است که هرچه زودتر و سریع‌تر به‌سوی مغفرت از جانب پروردگارتان اقدام کنید. مسارعت، فعل مکلّف و مغفرتْ فعل خداوند است و مسارعت مکلّف، به‌سوی فعل خداوند، معنای غیر صحیحی است، پس باید مراد «سبب مغفرت» باشد. در نتیجه معنای آیه، «و سارعوا إلی سبب المغفرة من ربّکم» می‌شود. «سبب مغفرت» هم یک معنای عامی است و شامل اطاعت و امتثال اوامر شرعیه نیز می‌شود، به‌لحاظ (إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ)[383] و یا به‌لحاظ بعضی از آثاری که ذکر شده که مثلًا اطاعت فلان امر واجب، موجب مغفرت است.

به‌عبارت دیگر: «سبب مغفرت» یک معنای عامّی است اگرچه با شنیدن «سبب مغفرت» در درجه اوّل، به ذهن انسان مسأله توبه می‌آید، ولی خصوصیتی برای توبه مطرح نیست و «سبب مغفرت» دارای اطلاق است و همه اسباب مغفرت را شامل می‌شود و از جمله اسباب مغفرت، امتثال اوامر خداوند است. بنابراین آیه شریفه، به مقتضای هیئت، دلالت بر وجوب و به مقتضای مادّه دلالت بر سرعت می‌کند و به‌معنای «یجب المسارعة إلی إطاعة أوامر اللَّه» می‌باشد و این عبارت اخری از مسأله فوریت است.

آیه دوم: (فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ)*[384]

در این آیه شریفه به‌جای مغفرت، کلمه خیرات گذاشته شده است آن‌هم به‌صورت جمع محلّی به ال که افاده عموم می‌کند و همه خیرات را شامل می‌شود و مصداق بارز