اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 107

عبارت دیگر: آنچه مربوط به استحاله طلب ضدّین است، مسأله زمان است و اختلاف رتبه تأثیری در رفع استحاله ندارد. طلب ضدّین، در زمان واحد محال است و در دو زمان استحاله‌ای ندارد.

کلام مرحوم نائینی در ارتباط با ترتب

اشاره

مرحوم نائینی یکی از قائلین به ترتب است و در این زمینه بحث مبسوطی ارائه کرده است، که با توجه به بحث‌های گذشته ما ضرورتی برای مطرح کردن کلام ایشان نمی‌بینیم، مخصوصاً که اشکالات کلام ایشان از بحث‌های قبلی ما روشن می‌شود.

مهم این است که ایشان فروعی فقهی مطرح کرده و ادعا کرده‌اند که در ارتباط با آنها راهی غیر از پذیرفتن مسأله ترتب وجود ندارد. ما در اینجا یکی از این فروع را که به نظر ایشان خیلی مهم بوده مطرح می‌کنیم: ایشان می‌فرماید: اگر اقامت در شهری برای مسافری حرام باشد، مثل این که نذر کرده باشد در آن شهر اقامت نکند و ترک اقامت در آن شهر هم دارای رجحان شرعی بود، چنانچه عملًا با این نذر مخالفت کرده و در آن شهر اقامت کند، باید نماز خود را تمام بخواند و چنانچه ماه رمضان است روزه بگیرد. پس در واقع تکلیف به وجوب اتمام نماز- در مقابل قصر آن- و وجوب گرفتن روزه در ماه رمضان، مترتب بر عصیان امر به وفای به نذر است و اگر با نذر مخالفت نمی‌کرد تکلیف به وجوب اتمام نماز و وجوب گرفتن روزه مطرح نبود. آیا در این مسأله فقهی غیر از این می‌شود جوابی داد؟[96]