اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 158

«این دو شی‌ء واجب است» می‌تواند سؤال کند: «آیا وجوبش تخییری است یا تعیینی؟». آن‌وقت با توجه به این که در وجوب تعیینی مسأله تعدّد در کار است، از اینجا کشف می‌کنیم که در وجوب تخییری نیز مسأله تعدّد در کار است. ولی تعدّد دارای دو سنخ است و از نظر بیان مولا هم بین این دو نوع، فرق وجود دارد.

قول مختار در مورد واجب تخییری

با توجه به مطالب گذشته، ما به سراغ قول اوّل در مورد واجب تخییری برمی‌گردیم. آن قول این بود که واجب تخییری نوع خاص و سنخ خاصی از وجوب است. به این قائل می‌گوییم: آیا مقصود شما از سنخ خاص این است که ما یک وجوب داریم که سنخ خاصی است یعنی یک وجوب به دو واجب تعلّق گرفته است؟ روشن است که چنین چیزی غیر معقول است و نمی‌تواند قابل قبول باشد. امّا اگر مراد این باشد که «تعدّد وجود دارد ولی تعدّد در واجب تخییری با تعدّد در واجب تعیینی فرق می‌کند». این حرف به‌نظر ما قابل قبول است و استحاله‌ای در آن جریان ندارد. و بین اقسام واجب تخییری- چه آن دو قسم که مرحوم آخوند مطرح کرد و چه قسم سومی که ما اضافه کردیم- فرقی وجود ندارد و همه آنها داخل در دایره واجب تخییری می‌باشند.

تخییر در مورد اقلّ و اکثر

اشاره

یکی از مباحثی که پس از فراغت از اثبات امکان واجب تخییری مطرح است، مسأله تخییر در مورد اقلّ و اکثر است. بیان مطلب: ممکن است کسی بگوید: در جایی که اطراف واجب تخییری از امور متباین باشند