اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 174

بررسی احتمال دوّم: این احتمال نمی‌تواند درست باشد و استحاله و بطلان آن در فلسفه ثابت شده است. در فلسفه ثابت شده است که وجود و تحقق در خارج، مساوق با تشخّص و تعیّن است و معنا ندارد که یک موجود خارجی- با وصف وجودش در خارج- هیچ‌گونه تشخّص واقعی نداشته باشد.[148] به بیان دیگر: ما نمی‌توانیم بین این دو مطلب جمع کنیم که از طرفی بگوییم: «مکلف در واجب کفائی، حقیقت و واقعیت «أحد المکلفین»[149] است» و از طرفی برای «أحد المکلفین» وصف «غیر المعین» را مطرح کنیم. چنین چیزی از نظر فلسفه امکان ندارد.

احتمال سوّم: مکلّف در واجب کفائی «واحد مردّد از مکلّفین» باشد.

[150] فرق بین «واحد غیر معین» و «واحد مردّد» این است که در «واحد غیر معین»- با قطع نظر از استحاله آن- شی‌ء مورد نظر، واقعیت دارد ولی تعیّن ندارد. امّا «فرد مردّد»، علاوه بر واقعیت داشتن، دارای تشخّص و تعین هم هست ولی در این که «آیا مضاف الیه آن کدام یک از این افراد است؟» مردّد می‌باشد. به عبارت دیگر: در «واحد مردّد» نوعی تشخّص وجود دارد ولی تردید و ابهام آن از ناحیه طرف اضافه این تشخص است. پس «واحد مردّد»، نسبت به «واحد غیر معین» یک قدم از استحاله دورتر است.