اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 187

دارای دو فرد است البته فرد اوّل آن روشن‌تر است. از اینجا معلوم می‌شود که در واجب موقّت، دو خصوصیت اعتبار دارد: تقیّد واجب به زمان و لزوم تبیین خصوصیت زمانی توسط شارع.

اقسام واجب موقّت

واجب موقّت بر دو قسم است: موسع و مضیّق. اگر زمان خاصی که شارع به عنوان قید برای واجب در نظر می‌گیرد، بیش از زمانی باشد که خود واجب نیاز دارد- مثل صلاة- چنین واجبی را واجب موسّع می‌نامند، مثلًا وقتی که برای صلاة ظهر قرار داده شده چندین برابر وقتی است که صلاة ظهر به آن نیاز دارد. و اگر زمان خاصی که شارع به عنوان قید برای واجب در نظر می‌گیرد، مساوی با زمانی باشد که خود واجب نیاز دارد- مثل صوم- چنین واجبی را واجب مضیّق می‌نامند. وقتی که برای روزه قرار داده شده، از اوّل طلوع فجر تا غروب آفتاب است، بدون یک دقیقه کمتر یا زیادتر.

اشکال در مورد واجب موسّع

بعضی از علماء- مخصوصاً از علمای عامه- تصویر واجب موسّع را محال دانسته و معتقدند زمانی که شارع به عنوان قید برای واجب در نظر می‌گیرد، نمی‌تواند بیش از مقدار زمانی باشد که خود واجب به آن نیازمند است، زیرا- مثلًا- در مورد نماز ظهر اگر نسبت به هر جزئی از اجزاء زمان سؤال شود که آیا نماز ظهر در این جزء واجب است یا نه؟ اگر گفته شود: «واجب است» می‌گوییم: «این چه واجبی است که ترک آن جایز است». پس ناچاریم بگوییم: «واجب نیست» و این همان چیزی است که ما- یعنی