اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 200

که در «صلاة مقید به وقت» فرض این است که صلاتی در وقت واقع نشده تا بخواهیم به آن اشاره کرده و بگوییم: «این صلاة، همان صلاة است». بلکه برای مطرح کردن قضیّه متیقنه باید به کلّی اشاره کرده بگوییم: «نماز در وقت، واجب بوده و الآن ما شک داریم نماز خارج از وقت، واجب است یا نه؟». و روشن است که در اینجا عرف اتحادی بین دو قضیّه نمی‌بینید.

نتیجه بحث

از آنچه گذشت معلوم گردید که امر به موقت، دلالت ندارد بر این که اگر کسی واجب موقت را در وقت خودش اتیان نکرد، باید خارج از وقت اتیان کند. همان‌طور که امر به موقت مفهوم ندارد که بگوید: «صلاة در خارج از وقت، واجب نیست» بلکه نسبت به خارج از وقت ساکت است. بله، موردی را مرحوم آخوند استثناء کردند که مورد قبول ما هم بود ولی ما گفتیم: «این استثناء منقطع است» و اصولًا از بحث ما خارج است». و از طرفی از راه استصحاب هم ما نتوانستیم وجوب واجب در خارج از وقت را اثبات کنیم. در این صورت چاره‌ای نداریم جز این که به سراغ اصالة البراءة رفته و حکم به عدم وجوب در خارج از وقت بنماییم. یادآوری می‌شود که این بحث با قطع نظر از ادلّه خاصی است که در بعضی از موارد- مانند صلاة و صوم- مطرح است.