اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 203

نداشته باشد. مثلًا وقتی مطلوب مولا عبارت از ترک شرب خمر باشد فرقی نمی‌کند که برای این مکلّف- با قطع نظر از نهی مولا- زمینه‌ای برای تحقق شرب خمر وجود داشته باشد یا این که اگر نهی هم نبود او به سراغ شرب خمر نمی‌رفت. بنابراین احتمال، نهی به هر دوی این‌ها متوجه می‌شود. امّا اگر منهی عنه عبارت از «کفّ نفس» بود، در جایی تحقق پیدا خواهد کرد که زمینه ارتکاب وجود داشته باشد و نهی به عنوان یک عامل بازدارنده مطرح شود.

تحقیق در ارتباط با متعلّق نواهی

این مبنا که «هیئت لا تفعل، بر طلب دلالت می‌کند»، اگرچه مورد تسالم مرحوم آخوند و دیگران قرار گرفته ولی به‌نظر ما مورد مناقشه است. واقعیت مسئله این است که بین امر و نهی، اختلافی ماهوی وجود دارد و در هیچ‌کدام از این دو، مسأله طلب مطرح نیست- نه طلب حقیقی و نه طلب انشائی-. و ما این مسئله را در بحث اوامر مورد بررسی قرار دادیم. در تکوینیات وقتی مولا می‌خواهد عبدش کاری را انجام دهد، دست او را می‌گیرد و با استفاده از قدرت خود او را وادار به انجام آن کار می‌کند. این را بعث تکوینی می‌نامند. هم چنین گاهی مولا می‌خواهد عبدش فلان کار را انجام دهد، با استفاده از قدرت خود جلوی او را گرفته و مانع از انجام آن عمل می‌شود که این را زجر تکوینی می‌نامند. امّا در تشریعیات وقتی مولا بخواهد عبد کاری را انجام دهد، به او فرمان می‌دهد و وقتی بخواهد آن کار را انجام ندهد، او را از آن کار نهی می‌کند که این را بعث و زجر اعتباری می‌گویند. واقعیت بعث اعتباری این است که مولا می‌خواهد عبدش عملی را انجام دهد ولی نمی‌خواهد او را به صورت تکوینی وادار به انجام آن عمل نماید بلکه می‌خواهد از