اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 219

مفید باشد، اطلاق متعلّق «لا تشرب الخمر»- در ارتباط با حیثیت مورد بحث ما- می‌باشد.[192] اشکال بر مرحوم آخوند: کلام ایشان فقط در ارتباط با آن دسته از نواهی کارساز است که متعلّق آنها از این جهت- مورد بحث ما- اطلاق داشته باشد و نمی‌تواند مسئله را در ارتباط با همه نواهی حلّ کند.

2- راه حلّ مرحوم نائینی

ایشان می‌فرماید: همان‌طورکه متعلّق امر در بعضی از اوامر به صورت عام استغراقی است که نتیجه آن انحلال و تعدّد تکلیف- به حسب تعدّد افراد عام- و ثبوت موافقت و مخالفت برای هر تکلیف است، در باب نواهی هم می‌توان همین معنا را پیاده کرد. توضیح: در باب اوامر بعضی از تکالیف به عام استغراقی تعلّق می‌گیرد و در ارتباط با امر، موافقت‌ها و مخالفت‌های متعدّد مطرح است. مثلًا متعلّق امر در «أکرم کلّ عالم» عبارت از «اکرام هر عالمی به نحو عام استغراقی» است. و در حقیقت، «أکرم کلّ عالم»- به تعداد افراد عالم- به اوامر و تکالیف متعدّدی انحلال پیدا می‌کند. گویا مولا از اوّل گفته است: «أکرم زیداً العالم، أکرم عمراً العالم، أکرم بکراً العالم و ...». در این صورت هر تکلیفی مستقل بوده و دارای موافقت و مخالفت مخصوص به خود است. اگر مکلّف، زید عالم را اکرام نکرد، امر متعلّق به آن- به جهت عصیان- ساقط می‌شود ولی سایر امرهای دیگر به قوّت خود باقی است. اگر بکر عالم را اکرام کرد، امر متعلّق به آن- به جهت موافقت- ساقط می‌شود ولی در عین حال سایر اوامر به قوّت خودش باقی است. مرحوم نائینی می‌فرماید: همین معنا را در باب نواهی هم پیاده کرده می‌گوییم: