اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 3

وارد بحث مواد شوند، در ارتباط با موضوع له هیئات بحث می‌کنند. بحث در مورد هیئت افعل نیز مربوط به این است که آیا واضع، این هیئت را برای خصوص طلب وجوبی وضع کرده یا برای اعم از وجوب و استحباب وضع کرده است. امّا در عین این که بحث در مورد هیئت افعل، بحثی لغوی است، می‌تواند جزء مسائل علم اصول هم باشد، زیرا نتیجه بحث در مورد هیئت افعل، در طریق استنباط حکم فرعی کلّی الهی قرار می‌گیرد و ضابطه مسأله اصولی برآن تطبیق می‌کند به خلاف هیئت ماضی و مضارع. بله، جمل خبریه‌ای که در مقام انشاء باشند، در علم اصول مورد بحث قرار می‌گیرند، چون ضابطه مسأله اصولی را دارا هستند. ما نحن فیه نیز از همین قبیل است، زیرا بحث در این که «آیا امر به شی‌ء مقتضی نهی از ضدّ آن است؟» همان‌طور که می‌تواند به عنوان مسأله‌ای اصولی مطرح باشد، می‌تواند به عنوان مسأله‌ای لغوی هم مطرح باشد، به این صورت که بحث کنیم وقتی واضع، هیئت افعل را برای وجوب وضع کرد آیا مقصود واضع خصوص وجوب بوده یا این که مقصودش حرمت ضدّ آن‌هم بوده است؟ و همان‌طور که ما در ابتدای مباحث اصول مطرح کردیم، تداخل دو علم در بعضی از مسائل مانعی ندارد. بله دو علم نمی‌توانند در اکثر مسائل تداخل داشته باشند. در نتیجه اگر مرحوم نائینی بخواهد احتمال دوّم را مطرح کند، کلام ایشان مورد مناقشه خواهد بود.

مقدّمه دوّم: مسأله ضدّ، جزء مباحث الفاظ است یا جزء مباحث عقلیّه؟

مرحوم نائینی می‌فرماید: گرچه این بحث را در خلال مباحث الفاظ مطرح کرده‌اند ولی قرینه‌ای وجود دارد که این بحث جزء مباحث عقلیّه علم اصول است. بیان مطلب: بدون تردید، امری که در اینجا مورد بحث قرار می‌گیرد، خصوص