اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 376

بین بعث و زجر باشد- لازم نمی‌آید، بلکه تکلیف محال با واسطه- از ناحیه عدم قدرت بر مکلف به، یعنی ایجاد و ترک شی‌ء واحد- لازم می‌آید.

تذییل مسأله اجتماع امر و نهی

اشاره

اگر کسی به سوء اختیار خودش- یعنی بدون اضطرار و اجبار از طرف کسی- وارد دار غصبی شد،

بدون اشکال، کار حرامی انجام داده است، چون با اراده و اختیار و توجه چنین کاری را انجام داده است. ولی بحث در این است که در این صورت آیا خروج از دار غصبی چه حکمی دارد؟ قبل از این که اقوال مسئله را مورد بررسی قرار دهیم باید توجه داشته باشیم که: اولًا: خروج از دار غصبی هم- مانند دخول در آن- تصرف در دار غصبی و حرام است. ثانیاً: چنین شخصی چاره‌ای جز خروج از این دار ندارد و راه منحصر به فرد تخلص از حرام، این است که چنین تصرفِ خروجی را انجام دهد، زیرا باقی ماندن او در مکان غصبی مستلزم این است که هر لحظه حرام جدیدی مرتکب شده باشد. و برفرض که در آنجا باقی بماند، بالاخره برای تخلص از حرام ناچار است این تصرف خروجی را انجام دهد. ثالثاً: اضطراری که این شخص نسبت به خروج دارد، به سوء اختیار است،[326] زیرا