اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 40

تکمیل بحث

ممکن است قائل به ملازمه بگوید: «ما بحث را روی امر و نهی پیاده نمی‌کنیم بلکه در مرحله اراده- که مرحله‌ای قبل از امر و نهی است- مطرح می‌کنیم و می‌گوییم:

«اگر اراده‌ای به وجود چیزی تعلّق گرفت، مقتضی 30] این است که اراده‌ای هم به ترک نقیض آن تعلّق بگیرد. این مطلب اگرچه خارج از بحث ماست- زیرا بحث ما در ارتباط با امر و نهی است- ولی مناسب است که در اینجا پیرامون آن بحث کنیم. در جواب این قائل گفته می‌شود: آیا مراد از اراده‌ای که می‌خواهید اقتضاء را در مورد آن پیاده کنید، اراده تکوینی است یا اراده تشریعی؟ اراده تکوینی در جایی است که اراده شخص به این تعلّق بگیرد که خودش فعلی را انجام دهد. و اراده تشریعی آن است که شخصی اراده بعث به شی‌ء یا زجر از آن را داشته باشد. آنچه متناسب با بحث ماست، عبارت از اراده تشریعی است ولی در عین حال ما هر دو را مورد بررسی قرار می‌دهیم: ما بارها گفته‌ایم که اراده نیاز به مبادی و مقدّمات دارد و ما حتی یک مورد نمی‌توانیم پیدا کنیم که اراده بدون مبادی تحقّق پیدا کرده باشد.[31] حال در مورد اراده تکوینیّه وقتی کسی اراده می‌کند که مباشرتاً وارد بازار شود، اولین مبدأ اراده عبارت از تصوّر است. وجداناً چنین کسی وجود دخول سوق را تصور می‌کند نه این که دو چیز را تصور کند. به دنبال این تصور، تصدیق به فایده دخول سوق می‌کند و به دنبال آن‌هم مبادی دیگر اراده تحقق پیدا می‌کند و آخرین مرحله، مرحله اراده است که آن‌هم