اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 403

آیا نهی از شی‌ء مقتضی فساد آن است؟

دو نکته در ارتباط با عنوان محلّ نزاع

نکته اوّل: هرچند کلمه «شی‌ء» دارای اطلاق است و همه اشیاء- حتی شرب خمر- را نیز دربر می‌گیرد، ولی ذیل عبارت که مسأله فساد را مطرح کرده است قرینه می‌شود که مقصود از این شی‌ء منهی عنه عبارت از شیئی است که دو حالت صحت و فساد بتواند در مورد آن پیاده شود، یعنی گاهی اتصاف به صحّت و گاهی اتصاف به فساد پیدا کند. لذا نهی متعلّق به شرب خمر و زنا و بسیاری از محرّمات دیگر، خارج از عبارت فوق می‌باشند. بلکه محدوده این عبارت، عبادات و معاملات است که هم می‌توانند متعلّق نهی واقع شوند و هم دارای دو حالت صحت و فساد هستند. نکته دوّم: معنای ظاهری کلمه اقتضاء عبارت از سببیت و مؤثریت است، لذا وقتی اجزاء علّت تامّه را مطرح می‌کنند، می‌گویند: «مقتضی، شرط و عدم المانع» و وقتی «مقتضی» را معنا می‌کنند می‌گویند: «مقتضی چیزی است که اثر، از آن ترشح پیدا می‌کند و نقش در حصول اثر دارد، مثل نار که مؤثر در احراق است». در حالی که این معنا با بعضی از ادلّه‌ای که در محل بحث وارد شده تطبیق نمی‌کند. مثلًا بعضی می‌گویند: «از نهی در باب معاملات، فساد استفاده می‌شود، زیرا