اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 430

بخواند؟ و اگر کسی با استصحاب طهارت نماز خواند سپس کشف خلاف شد، آیا نماز او مجزی است یا باید تحصیل طهارت کرده و دوباره نماز بخواند؟ مرحوم آخوند می‌فرماید: مسأله اجزاء دلیل بر این است که صحّت و فساد دو امر اضافی- یعنی خالی از واقعیت و حقیقت- می‌باشند. یعنی کسی که اتیان مأمور به به امر ثانوی را مجزی می‌داند، نماز را صحیح می‌داند و کسی که اتیان مأمور به، به امر ثانوی را مجزی نمی‌داند، نماز را فاسد می‌داند. در مورد امر ظاهری نیز همین‌طور است. سپس می‌فرماید: این مسئله که صحّت و فساد دو امر اضافی هستند، اختصاص به فقه و اصول ندارد بلکه در علم کلام نیز جریان دارد. در علم کلام، صحّت را به «موافقت امر» و بعضی به «موافقت شریعت» معنا کرده‌اند. وقتی از آنان سؤال شود که آیا مراد شما از موافقت امر، کدام امر است؟ بین آنان گویا اختلاف وجود دارد: بعضی ممکن است بگویند: معنای صحّت عبادت، موافقت امر واقعی اوّلی است. بنابراین کسی که نماز خود را با تیمم خوانده و سپس واجد الماء شد یا نماز با استصحاب طهارت خواند و سپس کشف خلاف شد، نماز او موافقت امر ندارد. ولی ممکن است بعضی دیگر بگویند: معنای صحّت عبادت، موافقت مطلق امر است، خواه امر واقعی اوّلی یا امر واقعی ثانوی یا امر ظاهری. بنابراین شبیه آنچه در علم اصول به نام مسأله اجزاء مطرح و مورد اختلاف است، در علم کلام نیز چنین اختلافی ممکن است وجود داشته باشد. در نتیجه صحّت و فساد دو واقعیت نیست، بلکه مسأله‌ای است که به حسب اختلاف انظار مختلف است.[369]

بررسی کلام مرحوم آخوند:

کلام مرحوم آخوند در ارتباط با صحّت یا فساد نماز بدون سوره، دلیل بر عدم