اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 47

بسواد» با این می‌سازد که بیاضی وجود نداشته باشد تا بخواهد اتصاف به سواد پیدا کند.

و الّا این اشکال در مورد «زید لا قائم» هم مطرح است، چون ملاک قضیّه حملیه- به قول مرحوم آخوند- عبارت از اتحاد و هوهویت است. چگونه می‌شود بین وجود و عدم، اتحاد و هوهویت تحقّق داشته باشد؟ ما در مورد عدم گفتیم: «عدم، هیچ حظّی از وجود ندارد و در این جهت هیچ فرقی بین عدم مطلق و عدم مضاف و عدم ملکه و سایر اعدام وجود ندارد». از آنچه گفته شد معلوم گردید که ملازمه در هرجا منشأ و علّتی دارد و ما در مورد ملازمه بین «وجود أحد الضدّین» و «ترک الضدّ الآخر» هیچ منشأ و ملاکی نیافتیم. لذا اولین مرحله- که عبارت از ملازمه است- ناتمام است.

مرحله دوّم: اتحاد حکم در مورد متلازمین 35]

اشاره

نفس این عنوان- که متلازمین باید اتحاد در حکم داشته باشند- عنوانی عام است و شامل وجوب و حرمت و اباحه می‌شود ولی دلیلی که در این زمینه اقامه شده، تنها در ارتباط با وجوب است. هرچند دلیل آنان در ارتباط با حرمت هم جریان پیدا می‌کند ولی در مورد مباح جریان ندارد. البته لازم هم نیست در مورد مباح چنین چیزی را اثبات کنند چون بحث ما در مورد وجوب ازاله و وجوب ترک صلاة است. دلیلی که در این زمینه اقامه شده، این است که «اگر یکی از متلازمین وجوب پیدا کرد، ملازم دیگر هم باید واجب باشد، زیرا اگر وجوب نداشته باشد یکی از احکام