اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 480

کلام مرحوم آخوند:

اشاره

مرحوم آخوند می‌فرماید: معصیت در «إنّه لم یعص اللَّه»، معصیت اصطلاحی و مخالفت حکم تحریمی نیست،

بلکه معنایش این است که این عبد نکاح کرده و نکاح چیزی است که خداوند آن را امضاء کرده است. به عبارت دیگر: این عبد، عملی را که خدا امضاء نکرده باشد انجام نداده است بلکه او تزویج کرده و تزویج هم معامله‌ای است که مورد امضای شارع قرار گرفته است و معصیت در «إنّما عصی سیّده» نیز به این معنا نیست که مولایش قبلًا عبد را از تزویج نهی کرده است، بلکه در جانب اثبات آن‌هم همان معنا را دارد. یعنی کاری انجام داده که مولا قبلًا به او اذن نداده یعنی نه او را نهی کرده و نه اذن در تزویج داده است و در حقیقت، از عدم اذن، به معصیت مولا تعبیر کرده است بدون اینکه صحبت از حرمت تکلیفی و نهی مولوی مطرح باشد. سپس می‌فرماید: جمله «إنّما عصی سیّده» مؤید آن معنایی است که ما در مورد جمله «إنّه لم یعص اللَّه» مطرح کردیم. «إنّما عصی سیّده» یعنی بدون اذن مولا تزویج کرده است، «إنّه لم یعص اللَّه» هم یعنی کاری انجام داده که خدا اجازه داده است. بنابراین معنای تعلیل وارد در روایت این می‌شود که اگر خداوند این نکاح را امضاء نمی‌کرد و مشروعیتی برای آن قائل نمی‌شد، نکاح، فاسد بود ولی اکنون که خداوند آن را امضاء کرده و برایش مشروعیت قائل شده است، باطل نیست، ولی چون مولای خودش را نافرمانی کرده، اختیار این نکاح به دست مولاست.[411] در نتیجه بر اساس معنایی که مرحوم آخوند مطرح کرده است، اصلًا مسأله حرمت مطرح نیست تا بخواهد بحث ملازمه به میان آید.

تحقیق بحث

اشاره