اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 59

بررسی طریق دوم برای انکار ثمره

اشاره

از این کلام شیخ بهایی رحمه الله سه جواب داده شده است که دو جواب آن توسط مرحوم آخوند ارائه شده است.[44]

جواب اول مرحوم آخوند:

ایشان می‌فرماید: کلام شیخ بهایی رحمه الله در صورتی درست است که در قصد قربت لازم باشد عبادت به داعی امر باشد، در حالی که ما چنین چیزی را لازم نمی‌دانیم. چه مانعی دارد که انسان عمل عبادی را به داعی محبوبیت یا مقرّبیّت به سوی مولا یا به داعی صاحب مصلحت بودن یا حسن بودن انجام دهد؟ این‌ها عناوینی است که قصد قربت را محقّق می‌کند و هیچ لازم نیست که انسان عمل عبادی را به داعی امرش اتیان کند. گویا کسی به مرحوم آخوند می‌گوید: اگر فرض کنیم صلاتی که به جای ازاله انجام می‌شود، امر ندارد، از چه راهی می‌توان محبوبیت یا مقرّبیّت آن را بدست آورد؟

به عبارت دیگر: ما علم نداریم که فلان چیز مقرّب به سوی مولا یا محبوب او هست یا نه. راه ما برای استکشاف مقرّبیّت و محبوبیّت عبارت از خود امر مولاست. بنابراین وقتی چیزی مأمور به نباشد راهی برای استکشاف محبوبیت و مقرّبیّت آن نداریم. مرحوم آخوند در پاسخ می‌گوید: اگر شی‌ء مورد بحث ما یک چیز مستقل بود، این اشکال را می‌پذیرفتیم ولی در ما نحن فیه ما علّت را پیدا کرده‌ایم. اگر از مولا سؤال کنیم: چرا شما در مورد تزاحم نماز با ازاله، نماز را مأمور به قرار نمی‌دهید؟ می‌گوید: «در اینجا هرچند از جهت مقتضی مشکلی وجود ندارد، زیرا صلاة مزاحم با ازاله هم