اصول فقه شیعه جلد 5 صفحه 87

نتیجه: ما وقتی به عقل مراجعه می‌کنیم در ارتباط با شرطیت عقلی علم،[78] چیزی جز قاعده «قبح عقاب بلابیان» مطرح نیست و این قاعده هم موضوع قبح را عبارت از عقاب قرار داده نه تکلیف. در مورد مسأله قدرت هم همین‌طور است. مثلًا آیه شریفه «یا ایّها الذین آمنوا کُتب علیکم الصّیامُ»[79] روزه را بر همه مکلفین- حتی کفار- واجب کرده است.[80] حال اگر کسی عقلًا قدرت بر روزه گرفتن نداشته باشد، عقل می‌گوید: «چنین کسی در مخالفت معذور است و عقاب او قبیح است» نه این که تکلیفْ شامل او نشود. همان عقلی که «عقاب بلابیان» را قبیح می‌داند، «عقاب مع العجز» را هم قبیح می‌داند.

ولی موضوع قبح در هر دو، عبارت از عقاب است. و عقاب هم در جایی مطرح است که تکلیفی در کار بوده و مخالفتی تحقق پیدا کرده باشد.

ادلّه دیگر بر نفی شرطیت علم و قدرت نسبت به تکلیف:

اشاره

ما در اینجا ادلّه دیگری داریم که شرطیت علم و قدرت را نسبت به تکلیف نفی می‌کند که لازم است آنها را نیز مطرح کنیم:

ادلّه نفی شرطیت علم:

دلیل اوّل:

در سایر واجبات مشروط، اگر ما شک در تحقق شرط داشته باشیم،