ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 163

و ربما یشکل فی کون الأجزاء مقدّمه له و سابقه علیه، بأنّ المرکب لیس إلا نفس الأجزاء بأسرها. و الحلّ: انّ المقدّمه هی نفس الأجزاء بالأسر، و ذو المقدّمه هو الأجزاء بشرط الاجتماع، فیحصل المغایره بینهما، و بذلک ظهر أنّه لا بد فی اعتبار الجزئیّه أخذ الشّی ء بلا شرط، کما لا بد فی اعتبار الکلّیّه من اعتبار اشتراط الاجتماع [1].

آیا «اجزا» عنوان مقدّمیّت دارند یا نه؟

[1]- اشکال: اجزا، عنوان مقدّمیّت ندارند زیرا کلمه و عنوان مقدّمه- در بحث ما- یعنی چیزی که سابق بر مأمور به است و اجزا، تقدّمی بر مأمور به ندارند، اجزا، عین کل و عین مأمور به هستند فرضا اگر از ما سؤال کنند «نماز» چیست جواب می دهیم، عبارت از:

تکبیر، رکوع، سجود و تسلیم است لذا می گوئیم اجزا اصلا عنوان سبقت و تقدّمی نسبت به مأمور به ندارند بلکه خودشان مأمور به و به عبارت دیگر «ذی المقدّمه» هستند.

آیا می توان گفت: اجزا، هم ذی المقدّمه هستند و هم مقدّمه؟ خیر، لذا می گوئیم اجزا، عنوان مقدمیّت ندارند.

جواب: لازم نیست بین ذی المقدّمه و مقدّمه، تغایر وجودی و حقیقی باشد، لزومی ندارد که مقدّمه، یک وجود، داشته باشد و ذی المقدّمه، وجود دیگر، همین که بین آن دو، تغایر اعتباری باشد کفایت می کند.

بین اجزا و بین مرکّب- یا کل- چنین تغایری هست: اجزائی که عنوان مقدّمیّت دارند، بدون شرط هستند، فرضا نفس رکوع، سجود، تشهّد و تسلیم، دارای عنوان جزئیّت و مقدّمیّت هستند و شرط و ضمیمه ای ندارند. امّا ذی المقدّمه، عبارت است از اجزا- مانند رکوع و سجود و ...- به شرط انضمام و اجتماع. و شرط مذکور، «کلّ» و ذی المقدّمه را درست می کند پس فرق بین مقدّمه و ذی المقدّمه در باب اجزاء ماهیّت مأمور به، به این اعتبار است که: اجزا، بدون شرط هستند ولی ذی المقدّمه بشرط شی ء- یعنی به شرط انضمام هست- و لزومی ندارد که دارای دو وجود خارجی باشند بلکه همان تغایر