ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 172

و منها: تقسیمها إلی العقلیّه و الشّرعیّه و العادیّه(1): فالعقلیّه هی ما استحیل واقعا وجود ذی المقدّمه بدونه [1].

بی تناسب نیست که به بیان و تعریف اقسام مقدّمه خارجیّه اشاره ای بکنیم(2).

بدیهی است که مقدّمه خارجیّه، آن است که در تشکیل و ماهیّت مأمور به مدخلیّت ندارد امّا درعین حال اگر بنا باشد ماهیّت مأمور به در خارج، تحقّق پیدا کند بدون آن مقدّمه، امکان تحقق ندارد مانند شرائط مأمور به.

[تقسیمات به یک اعتبار]

اشاره

[1]- به یک اعتبار، مقدّمه به عقلیّه، شرعیّه و عادیّه تقسیم می شود.

مقدّمه عقلیّه

مقدّمه عقلیّه: چیزی است که تحقّق ذی المقدّمه به حسب واقع، بدون آن، امکان پذیر نیست و هر قدر، انسان تلاش کند که ذی المقدّمه، بدون آن حاصل شود، سعیش

1- کان التقسیم المتقدم باعتبار انحاء الدخل، و کیفیه تأثیر المقدمه من کونها عله، او جزء لها او شرطا لتأثیرها، کما ان هذا التقسیم یکون باعتبار الحاکم بالاناطه و المقدمیه کما اشرنا الیه فی التعلیقه. ر. ک: منتهی الدرایه 2/ 122.

2- کان اللازم علی المصنف ذکر اقسام المقدمه الخارجیّه و لو بنحو الاختصار فانه مما لا تخلو عن فائده و علی کل حال انها علی اقسام منها« المقتضی» و یقال له السبب و هو المؤثر فی المقتضی بالفتح کالنار فی الاحراق و منها« الشرط» و هو الدخیل فی تأثیر المقتضی فی المقتضی کالمحاذاه للاحراق فان النار ما لم تکن محاذیه لشی ء لم تحرقه و منها« عدم المانع» ای عدم ما یمنع عن تأثیر المقتضی فی المقتضی کعدم الرطوبه للاحراق فان الرطوبه مانعه عن تأثیر النار فیه فعدمها یکون من مقدمات وجوده اعنی وجود الاحراق و منها« المعد» و هو الّذی یوجب الاعداد و التهیؤ من دون ان یکون له تأثیر فی المقتضی بالفتح و لا فی تأثیر المقتضی فی المقتضی بالفتح و ذلک کاحضار الحطب و احضار ما یقدح به النار و حفر الحفیره و اشباه ذلک للاحراق او کالزاد و الراحله و تحصیل الرفقه و السیر معهم فی الطریق و اشباه ذلک للحج و بالجمله کل امر توقف علیه وجود الشی ء فی الخارج من دون ان یکون له تأثیر فیه و لا فی تأثیر المقتضی فیه فهو المعد و منها« العلّه التامّه» و هی مجموع المقتضی و الشرط و عدم المانع و المعد فاذا اجتمع الجمیع حصل المقتضی بالفتح قهرا بلا فصل زمانی و ان کان یتأخر المعلول عن العله رتبه هذه تمام اقسام المقدّمه الخارجیه فاضبطها و اغتنم. ر. ک: عنایه الاصول 1/ 287.