ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 180

و منها: تقسیمها إلی المتقدّم، و المقارن، و المتأخّر، بحسب الوجود بالإضافه إلی ذی المقدّمه(1)، و حیث انّها کانت من أجزاء العلّه، و لا بدّ من تقدّمها(2) بجمیع أجزائها علی المعلول أشکل الأمر فی المقدّمه المتأخّره، کالأغسال اللیلیه المعتبره فی صحّه صوم المستحاضه عند بعض، و الاجازه فی صحّه العقد علی الکشف کذلک، بل فی الشّرط أو المقتضی المتقدّم علی المشروط زمانا المتصرّم حینه، کالعقد فی الوصیّه و الصّرف و السّلم، بل فی کلّ عقد بالنّسبه إلی غالب أجزائه، لتصرّمها حین تأثیره، مع ضروره اعتبار مقارنتها معه زمانا، فلیس إشکال انخرام القاعده العقلیّه مختصّا بالشّرط المتأخّر فی الشّرعیّات- کما اشتهر فی الألسنه- بل یعمّ الشّرط و المقتضی المتقدّمین المتصرّمین حین الأثر [1].

وجوب مقدّمه، شرعی است یعنی: شارع به نحو وجوب غیری، حکم به لزوم تحصیل طهارت نموده منتها ما وجوب غیری مقدّمه را از طریق ادراک عقل، نسبت به ملازمه، کشف می کنیم، فرضا عقل می گوید من درک می کنم که: آن مولائی که نماز را به وجوب نفسی، واجب نموده، او مقدّمه را هم به وجوب غیری، واجب کرده است پس درعین حال که بحث در مقدّمه واجب، نزاع در ملازمه عقلیّه هست لکن اشتباه نشود که وجوب مقدمه، شرعی است نه عقلی.

مقدّمه متقدّمه، مقارنه و متأخره

[1]- یکی از تقسیماتی که برای مقدّمه شده و بسیار طولانی و مورد نقض و ابرام

1- فالاول کالوضوء للصلاه و غسل الجنابه کذلک للصوم و الثانی کالرضاء و طیب النفس للمتعاقدین المقارن للعقد و الثالثه کالاغسال اللیلیه المعتبره فی صحه صوم المستحاضه عند بعض و کالاجازه من المالک الحاصله بعد عقد الفضولی عند من یری صحته و مما یجب ان یعلم ان هذا التقسیم انما هو بالنسبه الی المقدمه الخارجیه التی قد عرفت انها امور خارجه عن حقیقه المطلوب موقوف هو علیها و الامور الخارجه المذکوره اما مانع عنه او معد او عله موجبه او شرط لان حصول ذلک الشی ء اما موقوف علی عدمه فقط و هو المانع او علی وجوده فقط و هو اما العله الموجبه ان کان وجوده جمیع ما یتوقف علیه و اما الشرط ان لم یکن کذلک او علی وجوده ثم عدمه و هو المعد فاحفظ ذلک و لا تکن من المخلطین کی ینفعک فی کثیر من المقامات. ر. ک: شرح کفایه الاصول مرحوم حاج شیخ عبد الحسین رشتی 1/ 126.

2- لزومی ندارد که علّت، متقدم بر معلول باشد بلکه علّت باید تقارن وجودی با معلول داشته باشد البتّه بدیهی است که علّت، تقدّم رتبی بر معلول دارد.