ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 195

الأمر الثّالث: فی تقسیمات الواجب منها: تقسیمه إلی المطلق و المشروط، و قد ذکر لکلّ منهما تعریفات و حدود، تختلف بحسب ما أخذ فیها من القیود، و ربما أطیل الکلام بالنّقض و الإبرام فی النّقض علی الطّرد و العکس، مع أنّها- کما لا یخفی- تعریفات لفظیّه لشرح الاسم، و لیست بالحدّ و لا بالرّسم، و الظّاهر أنّه لیس لهم اصطلاح جدید فی لفظ المطلق و المشروط، بل یطلق کلّ منهما بماله من معناه العرفی [1].

امر سوم: اقسام واجب

واجب مطلق و مشروط

اشاره

[1]- برای «واجب»، تقسیمات متعدّدی ذکر کرده اند از جمله، اینکه آن را به مشروط و مطلق، تقسیم نموده اند.

در کتب اصولی، تعاریف(1) مختلفی برای آن دو، ذکر شده و در نتیجه، آن تعاریف، مورد نقض و ابرام، واقع شده امّا مرحوم آقای آخوند، پیوسته در مباحث مختلف کتاب

1- من التعاریف ما نسبه فی التقریرات الی التفتازانی و المحقق الشریف و تبعهما المحقق القمی و هو ان الواجب المطلق ما لا یتوقف وجوبه علی ما یتوقف علیه وجوده و المشروط کالحج بخلاف ذلک فیتوقف وجوبه علی ما یتوقف علیه وجوده کالاستطاعه( و یرد علی الاول) بعدم العکس فان الصلاه مثلا هی من الواجبات المطلقه فی الاصطلاح و لیست هی کالحج المشتهر بالواجب المشروط و مع ذلک یتوقف وجوبها علی الوقت الذی یتوقف علیه وجودها فما لم یتحقق الزوال مثلا لم تتحقق صلاه الظهر او العصر و ما لم یتحقق المغرب لم یتحقق العشاءین و هکذا فاذا اختل تعریف المطلق بعدم العکس اختل تعریف المشروط قهرا بعدم الطرد فیدخل فی تعریفه ما لا ینبغی دخوله فیه( بل یمکن ان یقال) ما من واجب الا و یشترط وجوبه لا محاله بالقدره و هی مما یتوقف علیه وجود الواجب کما یتوقف علیه وجوبه( و منها) ما نسبه فی التقریرات و البدائع الی السید عمید الدین و تبعه صاحب الفصول و هو ان الواجب المطلق ما لا یتوقف وجوبه بعد الشرائط العامه الاربعه من البلوغ و العقل و العلم و القدره علی شی ء و المشروط بخلافه فیتوقف وجوبه بعد تلک الشرائط الاربعه علی امر آخر ما ورائها و یرد علی الاول بعدم العکس ایضا ... ر. ک: عنایه الاصول 1/ 299.