ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 234

ثمّ إنّه ربما حکی عن بعض أهل النّظر من أهل العصر إشکال فی الواجب المعلّق، و هو أن الطلب و الإیجاب، إنّما یکون بازاء الإراده المحرّکه للعضلات نحو المراد، فکما لا تکاد تکون الإراده منفکّه عن المراد، فلیکن الإیجاب غیر منفک عما یتعلّق به، فکیف یتعلّق بأمر استقبالیّ؟ فلا یکاد یصحّ الطّلب و البعث فعلا نحو أمر متأخّر [1].

نقد و بررسی کلام محقّق نهاوندی رحمه اللّه

نقد و بررسی کلام محقّق نهاوندی(1) رحمه اللّه

[1]- مصنّف رحمه اللّه دو اشکال بر تقسیم صاحب فصول داشتند امّا اکنون در مقام بیان و دفع اشکالی هستند که حکایت از بعضی اهل نظر- محقّق نهاوندی- درباره واجب معلّق شده.

کأنّ محقّق نهاوندی فرموده اند: اصلا واجب معلق، قابل تصور نیست.

اشکال: اوامر و ایجاب هائی که از ناحیه مولا نسبت به عبد، صادر می شود، به منزله همان اراده ای هست که انسان در افعال اختیاری خودش دارد به عبارت دیگر: گاهی مطلوب مولا اتیان یک ظرف آب است در این صورت، ممکن است شخصا و مباشرتا به آن اقدام کند و امکان دارد دستور و ایجابی نسبت به عبد خود صادر کند تا اینکه ظرف آب را حاضر نماید پس «ایجاب» و «بعث» به منزله همان اراده ای هست که انسان در افعال اختیاری و مباشریّه خود دارد، منتها گاهی اراده می کند و به دنبال آن، شخصا اقدام می نماید و گاهی به جای اراده انجام، بر عبد خود واجب می کند که فلان عمل را انجام دهد. خلاصه اینکه: ایجاب و بعث، جانشین اراده افعال اختیاریّه هست.

سؤال: معنای اراده چیست؟

جواب: «الاراده هو الشّوق المؤکّد المحرّک للعضلات نحو المراد»، اراده، همان شوق

1- عالم فاضل محقق مدقق مؤسس، استاد کثیر من العلماء، کان من تلامذه الشیخ الانصاری غیر انه لم ینهج منهجه فی علمی الاصول و الفقه بل کان یشنع علی طریقه المشهور له تشریح الاصول و کتاب الطهاره فی الفقه قال کنت برهه من الزمان علی طریقه شیخی المرتضی فی الاصول حتی زرت الامام الرضا علیه السّلام ففتح اللّه علی هذا النهج و المسلک الذی انا علیه و کان مبتلی بمرض الرعشه و مع ذلک لا یکل عن التدریس و التصنیف توفی غره شهر ربیع الاول سنه 1322 و دفن بمقبرته باول وادی السلام ر. ک: فوائد الرضویه 319.