ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 239

و ربما أشکل علی المعلّق أیضا، بعدم القدره علی المکلّف به فی حال البعث، مع أنّها من الشّرائط العامّه. و فیه: إنّ الشّرط إنّما هو القدره علی الواجب فی زمانه، لا فی زمان الإیجاب و التّکلیف، غایه الأمر یکون من باب الشّرط المتأخّر، و قد عرفت بما لا مزید علیه أنّه کالمقارن، من غیر انخرام للقاعده العقلیّه أصلا، فراجع [1].

ماه فاصله باشد و در نتیجه در جواب محقّق نهاوندی می گوئیم: اگر انفکاک بین «ایجاب» و «واجب» از نظر عقل، مستحیل است، حتّی یک لحظه نباید فاصله شود(1).

دو اشکال دیگر بر واجب معلّق

[1]- 1: با اینکه قدرت مکلّف بر اتیان مأمور به یکی از شرائط عامّه تکلیف است، چگونه می گوئید در واجب معلّق، وجوب «فعلی» است امّا واجب «استقبالی» هست؟

ممتنع است که وجوب حج(2)، «فعلی» باشد لکن واجب- حج- در ماه ذی حجّه، تحقّق پیدا کند زیرا قدرت، یکی از شرائط چهارگانه(3) عامّه تکلیف است و در تمام تکالیف و اوامر باید تحقّق داشته باشد درحالی که در واجبات معلّق، هنگام توجّه تکلیف، مکلّف، قادر بر اتیان مأمور به نیست.

جواب: قدرت مکلّف بر اتیان مأمور به- واجب- در حین «ایجاب» و «صدور خطاب»، شرط نیست بلکه قدرت در حال موافقت، معتبر است یعنی قدرت بر اتیان مأمور به در ظرف خودش شرط است نه در حین ایجاب مولا و لذا اگر مکلّف در هنگام توجّه تکلیف، قادر امّا در هنگام فعل و عمل، عاجز باشد، خطاب مولا نسبت به او ساقط است.

1- و اینکه شنیده اید علت تامه، تقدم بر معلول دارد، آن تقدم، مربوط به رتبه است یعنی رتبه علت، تقدم بر معلول دارد اما از نظر زمان، بین علت و معلول، مقارنت هست و حتی یک لحظه، فاصله ای بین آن دو نیست.

2- نسبت به زمان.

3- قدرت، بلوغ، عقل و علم.