ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 275

و منها: تقسیمه إلی النّفسیّ و الغیریّ، و حیث کان طلب شی ء و إیجابه لا یکاد یکون بلا داع، فإن کان الداعی فیه هو التّوصّل به إلی واجب، لا یکاد [یمکن] التّوصّل بدونه إلیه، لتوقّفه علیه، فالواجب غیریّ، و إلا فهو نفسیّ، سواء کان الدّاعی محبوبیّه الواجب بنفسه، کالمعرفه باللّه، أو محبوبیّته بما له من فائده مترتّبه علیه، کأکثر الواجبات من العبادات و التّوصّلیّات هذا [1].

واجب نفسی و غیری

اشاره

واجب نفسی(1) و غیری

[1]- یکی دیگر از تقسیمات واجب، عبارت است از: اینکه آن را به: 1- نفسی.

2- غیری، تقسیم نموده اند.

مولا که شی ء را واجب نموده و مورد طلب خویش قرار داده، مسلّما هدفی از آن دارد مثلا اگر سؤال کنیم که چرا صوم و صلات، واجب شده، پاسخش این است که برای تحقّق یک غایت و رسیدن به هدفی مطلوب من قرار گرفته.

اگر دقّت کنیم، مشخّص می شود که در واجبات، دو نوع هدف، منظور مولا هست.

گاهی شی ء را واجب می کند که اگر از او سؤال کنیم چرا فلان شی ء را واجب نموده ای پاسخ مولا، این است که مقصود من از ایجاب آن شی ء، این است که شما از آن طریق، فلان واجب را در خارج، اتیان نمائید زیرا اگر شی ء اوّل، تحقّق پیدا نکند، امکان ندارد واجب دیگر محقّق شود.

مثال: در سوره مبارکه «مائده» چنین آمده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَی الْکَعْبَیْنِ ...»

1- ...« فالنفسی»: هو الوجوب المتعلق بفعل بداع من الدواعی غیر داعی ایصال المکلف الی واجب آخر، کوجوب الصلاه و الصوم و نحوهما و« الغیری» هو الوجوب بداعی ایصاله المکلف الی واجب آخر، کوجوب غسل الثوب و الوضوء و نحوهما و ان شئت فعبر عن النفسی بانه الاراده المستقله و عن الغیری بانه الاراده المترشحه و الطلب المتولد عن الطلب الاستقلالی لمقدمیه متعلقه لمتعلق الاستقلالی. ر. ک: اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها 281.