ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 395

ادلّه مصنّف بر اثبات ملازمه:

الف: «مراجعه به وجدان»

مهم ترین دلیل در باب ملازمه، مسأله مراجعه به وجدان هست که: اگر کسی به وجدان خود، مراجعه کند، متوجّه می شود که اگر اراده مولا فرضا به ذی المقدّمه ای مانند «کون علی السّطح» تعلّق گرفت و توجّه به نفس «نصب سلّم» و «مقدّمیّت» آن نمود- با توجّه به آن دو(1) جهت- مسلّما و بلا اشکال از اراده ای که به ذی المقدّمه، متوجّه شده، اراده ای هم نسبت به مقدّمه و نصب سلّم، مترشح می شود(2).

اگر شما به مثال های عرفی، دقّت کنید، متوجّه می شوید که گاهی مولا ذی المقدّمه و «مقدّمه» را متعلّق امر، قرار می دهد مثلا گاهی انسان به فرزندش دستور می دهد که نردبان را بیاور و بالای بام خانه برو و ...

مثال عرفی و مشهور دیگر: «ادخل السّوق و اشتر اللحم»، در مثال مذکور، دو امر مطرح است- امر به اشترا و امر به دخول سوق- که آن دو در یک ردیف و هر دو مولوی می باشند و چنین نیست که امر «ادخل السّوق»، یک امر ارشادی باشد و مولا بخواهد عبدش را متوجّه نماید که دخول سوق، مقدّمه اشتراء لحم هست بلکه دخول سوق هم مأمور به می باشد منتها تفاوتی هم بین آن دو امر مولوی، وجود دارد که: امر «اشتر اللحم» مولی نفسی امّا امر متعلّق به دخول سوق، یک امر مولوی غیری هست یعنی دخول سوق به خاطر اشتراء لحم، مطلوب مولا هست.

خلاصه: اگر انسان به وجدان خود مراجعه کند و آن را حاکم و شاهد، قرار دهد، مشخّص می شود که حق با قائلین به ملازمه هست یعنی: همان طور که اراده مولا متعلّق به

1- نصب سلم و مقدمیت آن، یعنی: مقدمه و مقدمیت آن.

2- ما هم قبول داریم که گاهی مولا به مقدّمه و نصب سلّم توجه ندارد و گاهی عنایتی به مقدمیت آن ندارد ولی نکته اساسی کلام ما، این است که: وقتی مولا به آن دو جهت، توجه و التفات پیدا کرد مسلّما و وجدانا یک اراده غیری هم متوجّه مقدّمه و نصب سلّم می شود.