ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 417

کما أنّ المراد بالضّدّ هاهنا، هو مطلق المعاند و المنافی وجودیّا کان أو عدمیّا(1) [1].

نبودن ضدّ مخالف هست پس نبودن ضدّ مخالف به عنوان مقدّمه این ضد، واجب می شود، آن وقت اگر نبودن ضدّ دیگر، واجب شد، وجوب ترک یک شی ء، معنایش حرمت وجود آن شی ء هست که وجوب ترک را از ناحیه مقدّمیّت، استفاده می کنیم سپس می گوئیم نبودن این ضد به عنوان مقدّمه ضدّ دیگر، وجوب مقدّمی دارد و اگر شی ء عدمش واجب شد، معنایش این است که فعلش حرام است- معنای وجوب ترک شی ء، حرمت وجود آن هست- در این صورت می توان گفت: امر به ضدّ اوّل به دلالت التزامی، دالّ بر حرمت ضدّ دیگر هست زیرا این امر، مقدّماتش را واجب می کند و یکی از مقدّمات آن، نبودن ضدّ دیگر است و در نتیجه، عدم ضدّ دیگر، واجب می شود و اگر عدم چیزی واجب شد، فعلش حرام است پس امر به این ضد، اقتضاء حرمت ضدّ دیگر را می نماید- بنا بر وجوب مقدّمه واجب.

مقصود از کلمه «ضد» چیست

[1]- بدیهی است که گاهی «ضد» به معنای ضدّ خاص هست که در نتیجه، یک امر

1- لا ما هو المصطلح عند اهل المعقول من ان الضد هو الامر الوجودی الذی لا یجتمع مع ضده فی موضوع واحد من جهه واحده و ذلک لان الاقوال فی المسأله مختلفه فمنهم من ذهب الی ان الامر بالشی ء عین النهی عن الضد و اراد الضد العام بمعنی الترک و قال ان قول المولی صلّ هو عین طلب ترک ترک الصلاه و بعضهم الی ان النهی عن الضد جزء للامر بالشی ء و اراد بالضد ما ذکرناه و بعضهم الی انه لازم له اما من باب المقدمیه او من باب امتناع اختلاف المتلازمین فی الحکم و بعضهم فسر الضد بالضد العام کما اشرنا الیه و بعضهم بالضد الخاص و بعضهم اطلقوه و ما فسروه بشی ء مع ان الکل عنونوا المسأله بعنوان واحد و هو ان الامر بالشی ء هل یقتضی النهی عن الضد ام لا فیستکشف من وحده العنوان ان المراد من الاقتضاء و الضد هو ما ذکرناه من الامرین اما الاول فلان القول بالعینیه او الجزئیه ناظر الی مقام الاثبات و مقام کیفیه دلاله اللفظ مع الفراغ عن ثبوت الاقتضاء واقعا و القول الاخیر سیما علی الوجه الاخیر ناظر الی مقام الثبوت و الواقع بل هو ظاهر فیه و اما الثانی فواضح اذ مع وجود تفسیر الضد بالترک کیف یمکن ان یراد به خصوص ما هو المصطلح ر. ک: شرح کفایه الاصول، مرحوم حاج عبد الحسین رشتی 1/ 175.