ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 79

و توهّم(1) أنّه لو أرید بالمرّه الفرد، لکان الأنسب(2)، بل اللازم أن یجعل هذا المبحث تتمّه للمبحث الآتی، من أنّ الأمر هل یتعلّق بالطّبیعه أو بالفرد؟ فیقال عند ذلک و علی تقدیر تعلّقه بالفرد، هل یقتضی التّعلّق بالفرد الواحد أو المتعدّد؟ أو لا یقتضی شیئا منهما؟ و لم یحتجّ(3) إلی إفراد کلّ منهما بالبحث کما فعلوه، و أمّا لو أرید بها الدّفعه، فلا علقه بین المسألتین، کما لا یخفی [1].

نقد و بررسی کلام صاحب فصول رحمه اللّه

[1]- صاحب فصول، انصافا نکته جدید و خوبی را بیان کرده اند و درعین حال کلامشان قابل جواب و دارای پاسخ هست که اینک فرمایش ایشان را با توضیحات، بیان می کنیم:

توهم: اصولیین در باب اوامر، دو بحث را تقریبا به دنبال هم ذکر نموده اند:

1- آیا صیغه امر، دلالت بر مرّه می کند یا تکرار- بحث فعلی ما.

2- آیا امر مولا به طبیعت متعلّق می شود یا به فرد؟ مثلا وقتی مولا می گوید «اضرب» آیا مطلوب او طبیعت ضرب است یا افراد ضرب- بحث آینده ما.

تذکّر: اگر دو بحث را جدا، مطرح کردند معنایش این است که آن دو، هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند و هرکدام، مستقل هستند و چنین نیست که یکی تابع دیگری باشد و اصالت و تبعیّت مطرح باشد به عبارت واضح تر: وقتی دو مسئله، عنوان شد، ظاهرش این است که: جمیع اقوال در مسئله اوّل، می تواند در تمام اقوال در مسئله دوّم، دخالت داشته باشد یعنی اگر کسی قول اوّل را انتخاب کرد در مسئله دیگر، مختار است که هر قول را که

1- کلمه« توهم» مبتدا هست و بزودی خبر آن در ادامه عبارت، ذکر خواهد شد.

2- هذا عین کلام الفصول الی قوله:« کما فعلوه».

3- معطوف علی قوله:« لکان الانسب»] ر. ک: منتهی الدرایه 1/ 507 و 506.