ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 3 صفحه 227

تذنیب: حکی عن أبی حنیفه و الشّیبانیّ دلاله النّهی علی الصّحّه، و عن الفخر(1) أنه وافقهما فی ذلک. و التّحقیق أنّه فی المعاملات کذلک اذا کان عن المسبّب أو التّسبیب [التّسبب](2) لاعتبار القدره فی متعلّق النّهی کالامر، و لا یکاد یقدر علیهما الا فیما کانت المعامله مؤثّره صحیحه [1].

نتیجه: معنای «لم یعص اللّه» همان است که به نحو مشروح بیان کردیم و بین عصیان در محلّ بحث با سایر موارد، تفاوت است.

تذکّر: ظاهر روایت، همان بود که توضیح دادیم امّا اگر بگوئید در آن معنا ظهور ندارد، پاسخ ما این است که معنای مذکور، محتمل است و «اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال» زیرا اگر معنای «لم یعص اللّه»، «لم یمضه اللّه» باشد، بدیهی است که هر معامله ای را شارع مقدّس امضا نکند، باطل است و ارتباطی به بحث فعلی ما ندارد.

آیا نهی بر صحّت متعلّق خود دلالت می کند؟

[1]- از ابو حنیفه و شیبانی حکایت شده که نهی- چه در عبادات و چه در معاملات- دلالت بر صحّت می کند و از علمای شیعه از فخر المحققین رحمه اللّه نقل شده که ایشان هم با آن دو، موافقت نموده اند.

مصنّف رحمه اللّه: برای نقد و بررسی کلام مذکور، بحث «عبادات» و «معاملات» را جداگانه مطرح می نمائیم.

الف: همان طور که در بحث قبل- المقام الثّانی- بیان کردیم، نهی متعلّق به معامله بر سه قسم است لذا لازم است هرکدام را به طور مجزا بحث نمود.

1- فخر المحققین ابو طالب محمد بن جمال الدین حسن بن یوسف المطهر الحلی، ولد سنه 682، فاز بدرجه الاجتهاد فی السنه العاشره من عمره الشریف کان والده العلامه یعظمه و یثنی علیه، له کتب منها« شرح مبادی الاصول» و ... توفی سنه 771 ه ر. ک: روضات الجنات 6/ 230 رقم 591.

2- در کتاب حقائق الاصول و عنایه الاصول چنین آمده: عن المسبب او« التسبب»- نگارنده.