ایضاح الکفایه: درسهای متن کفایه الاصول حضرت آیه الله فاضل لنکرانی جلد 3 صفحه 87

و لا یردّ علیه بلزوم اتّصاف العباده التی تکون أقلّ ثوابا من الاخری بالکراهه، و لزوم اتّصاف ما لا مزیّه فیه و لا منقصه بالاستحباب. لانّه أکثر ثوابا ممّا فیه المنقصه، لما عرفت من أنّ المراد من کونه أقلّ ثوابا انّما هو بقیاسه الی نفس الطّبیعه المتشخّصه بما لا یحدث معه مزیّه لها، و لا منقصه من المشخّصات، و کذا کونه أکثر ثوابا [1].

حمّام، خصوصیّتش این است که مصلحت صددرجه نماز را به هشتاد درجه تقلیل می دهد لذا مولای حکیم، آن تشخّص مکانی را که باعث تقلیل مصلحت نماز می شود به عنوان «ارشاد» و راهنمائی نسبت به مکلّفین اعلام نموده و یک نهی کراهتی برای تشخیص دادن نماز در مکان مسمّای به حمّام، صادر و فرموده است «لا تصلّ فی الحمّام» که نهی مذکور فقط عنوان «ارشاد» دارد یعنی اگر نماز در حمّام واقع شود آن مصلحت صددرجه به هشتاد درجه مبدّل می شود و اقلیّت ثواب پیدا می کند و اینکه شما دیده اید علما در فقه، مسأله کراهت در عبادت را مطرح کرده اند مقصودشان همان «اقلیّت ثواب» است(1).

از آنچه گفتیم، نتیجه گرفته می شود که: هر عبادتی از نظر مصلحت، دارای یک حد و میزان متوسّطی است که قلّت یا کثرت مصلحت و ثواب را نسبت به آن می سنجند مثلا صلات در خانه، دارای صددرجه مصلحت هست که مقام نماز را نه پائین می آورد و نه بالا لکن صلات در حمّام، بیست درجه آن را نقصان می دهد و اتیان صلات در مسجد، موجب بیست درجه ارتقاء آن نماز می شود.

[1]- اشکال: بعضی به ظاهر لفظ، جمود پیدا کرده و گفته اند: اگر معنای کراهت در عبادت، اقلیّت ثواب است مثلا باید گفت روزه به طور کلّی و مطلقا مکروه است زیرا ثوابش از نماز کمتر است یعنی: هر دو عبادتی را که با یکدیگر مقایسه می نمائیم هرکدامش نسبت به دیگری ثواب کمتری داشت می توان گفت آن عبادت، مکروه است

1- کراهت در عبادت، مانند کراهت در پنیر خوردن نیست.