- [مقدمه] 1
- اشاره 1
- شرح حال صاحب کفایه الاصول 1
- اساتید او 2
- شاگردان او 3
- فرزندان او 4
- تألیفات او 5
- آخوند خراسانی و مشروطیّت 6
- اخلاق و سیره او 7
- آثار خیریّه او 9
- وفات او 9
- مصادر شرح حال او 10
- اشاره 11
- شرح مختصری از زندگانی پرثمر حضرت آیه اللّه العظمی فاضل 11
- آثار و تألیفات 12
- سمت ها و فعّالیّت های اجتماعی 12
- نقش معظّم له در انقلاب اسلامی 12
- مقصد ششم: امارات معتبره شرعی یا عقلی 14
- اشاره 14
- آیا مباحث قطع جزء علم اصول است؟ 15
- تعریف مسئله اصولی 16
- مناسبت احکام مربوط به قطع با مسائل علم اصول 17
- مناسبت احکام مربوط به قطع با علم کلام 17
- اشکالات مصنّف به کلام شیخ اعظم قدس سرّه 18
- ایرادی بر کلام مصنّف رحمه اللّه 25
- امر اوّل احکام و آثار قطع 26
- 1- لزوم موافقت طبق قطع 26
- اشاره 26
- [مبحث قطع] 26
- اشاره 27
- معنای حجیّت 27
- 2- حجّیّت قطع 27
- حجیّت قطع و لزوم متابعت آن ذاتی است 28
- قطع به حکم فعلی منشأ اثر است 31
- مراحل چهارگانه حکم 32
- امر دوّم تجرّی و انقیاد 35
- اطاعت و عصیان 35
- اشاره 35
- تجرّی و انقیاد 36
- آیا تجرّی و انقیاد موجب عقاب و ثواب هستند؟ 37
- حقیقت تجرّی و انقیاد 38
- ایراد بر مصنّف قدّس سرّه 49
- آیا عاصی مستحقّ دو عقوبت است؟ 58
- امر سوم اقسام قطع 60
- اشاره 60
- قطع موضوعی و شرائط آن 61
- اقسام قطع موضوعی 62
- ثمره بین قطع تمام الموضوع و جزء الموضوع 63
- ایراد بر مصنّف 65
- آیا امارات، جانشین قطع طریقی محض می شوند؟ 67
- آیا امارات معتبره شرعی قائم مقام اقسام چهارگانه قطع موضوعی می شوند؟ 68
- بیان شیخ اعظم قدس سرّه 70
- ایراد مصنّف بر کلام شیخ قدس سرّه 71
- آیا اصول جانشین قطع می شوند؟ 75
- آیا استصحاب جانشین قطع می شود؟ 79
- عدول مصنّف از توجیه کلام شیخ قدس سرّه (المناقشه فی کلام الحاشیه) 83
- اشاره 86
- امر چهارم نحوه استعمال قطع موضوعی 86
- ظنّ موضوعی 89
- اقسام فعلیّت 92
- امر پنجم موافقت التزامیّه 94
- اشاره 94
- عدم وجوب موافقت التزامیّه 95
- بین موافقت التزامیه و موافقت عملیه ملازمه نیست 96
- گاهی موافقت التزامیّه ممکن نیست 97
- آیا در اطراف علم اجمالی اصول عملیّه جاری می شوند؟ 100
- آیا مسئله موافقت التزامیّه می تواند مانع اجرای اصول عملیّه در اطراف علم اجمالی بشود؟ 100
- اشاره 101
- مبنای اوّل 101
- کلام شیخ اعظم قدّس سرّه 101
- مبنای دوّم 103
- مبنای سوّم 104
- آیا اجرای اصول عملیّه در اطراف علم اجمالی می تواند مانع موافقت التزامیّه شود؟ 105
- اشاره 107
- امر ششم قطع موضوعی عقلی (قطع طریقی) 107
- فرق دیگر بین قطع طریقی و قطع موضوعی 108
- دو شبهه 110
- آیا گاهی می توان با علم تفصیلی مخالفت نمود؟ 113
- اشاره 115
- امر هفتم علم اجمالی 115
- آیا علم اجمالی مانند علم تفصیلی، علّت تامه برای تنجّز تکلیف است؟ 116
- علم اجمالی مقتضی حجّیت است 122
- ایراد مصنّف بر کلام شیخ اعظم قدّس سرّه 124
- در صورت تمکّن از امتثال علمی تفصیلی آیا احتیاط (امتثال علمی اجمالی) جائز است؟ 126
- مسئله دارای صوری است 127
- امّا بیان سه اشکال 130
- در صورت تمکن از امتثال ظنّی تفصیلی آیا احتیاط (امتثال علمی اجمالی) جائز است؟ 133
- حجّیّت امارات ظنّیه ذاتی نمی باشد 135
- اشاره 135
- امارات غیر علمیّه 135
- آیا جعل حجّیّت برای امارات غیر علمیّه امکان وقوعی دارد؟ 139
- کلام شیخ اعظم و ایراد مصنّف برآن 139
- کلام شیخ الرّئیس 141
- محذورات تعبّد به اماره ظنّیه و اشکال ابن قبه 143
- جواب مصنّف از محذورات تعبّد به اماره ظنّیه و پاسخ به ابن قبه 147
- جواب تفصیلی از اشکال اوّل و دوّم 148
- جواب از اشکال سوّم 152
- امّا جواب اشکال 160
- روش شیخ اعظم در جمع بین حکم ظاهری و واقعی 161
- اشکال دوّمی که به مرحوم شیخ شده است 167
- آخرین روش در جمع بین حکم واقعی و ظاهری 169
- اشاره 172
- اصل اوّلی در امارات حجّیّت است یا عدم حجّیّت؟ 172
- چرا ظواهر الفاظ حجّت است؟ 178
- حجّیّت ظواهر مقیّد به حصول ظنّ شخصی نمی باشد 179
- حجّیّت ظواهر الفاظ نسبت به کسانی که مقصود به افهام نیستند 180
- حجّیّت ظواهر مقیّد به عدم حصول ظنّ به خلاف نمی باشد 180
- تفصیل بعضی از محدّثین در حجّیّت ظواهر 182
- ادله محدثین بر عدم حجّیّت ظواهر قرآن 182
- جواب مصنّف نسبت به ادله محدّثین 186
- مرحوم آقای آخوند «ره» می فرمایند ادّعای تحریف قرآن بعید نیست 192
- اختلاف قراءات قرآن 199
- اشاره 204
- از چه راههائی می توان ظهور کلام را به دست آورد 204
- آیا قول لغوی حجّت است 208
- فایده رجوع به کتاب لغت 213
- اجماع منقول 214
- اشاره 214
- امر اوّل ملاک حجّیّت اجماع منقول 215
- اشاره 215
- 1- اجماع دخولی- 215
- اقسام اجماع (طرق احراز رأی معصوم علیه السّلام) 215
- 2-: اجماع لطفی 216
- 3- اجماع حدسی که تقریبا بر دو نوع است: 217
- امر دوّم الفاظ حاکی از اجماع مختلف هستند 219
- امر سوم کدام قسم از اجماعات حجّت است 222
- اشاره 227
- خلاصه ای از مباحث گذشته 227
- امر اوّل نقد و بررسی طرق احراز رأی معصوم علیه السّلام 231
- امر دوّم تعارض اجماعات منقول 234
- امر سوّم تواتر منقول یا نقل متواتر 236
- آیا شهرت فتوائی حجّت است 239
- آیا بحث حجّیّت خبر واحد از مسائل علم اصول است؟ 244
- [خبر واحد] 244
- کلام صاحب فصول 245
- کلام شیخ اعظم 246
- ادله قائلین به عدم حجّیّت خبر واحد 249
- جواب ادله قائلین به عدم حجّیّت خبر واحد 251
- اقسام تواتر 252
- اشاره 256
- 1- آیه نبأ: 256
- ادله حجّیّت خبر واحد 256
- دلیل قرآنی بر حجّیّت خبر واحد 256
- کلام شیخ اعظم 259
- استدلال مصنّف به آیه نبأ 260
- [اشکال اوّل:] 262
- اشکال دوّم: 263
- اشاره 263
- بیان اشکال: 264
- اشکال سوّم: 271
- 2- آیه نفر: 274
- اشاره 274
- وجوه استدلال به آیه نفر 275
- اشکالات استدلال به آیه نفر 279
- آخرین اشکال استدلال به آیه نفر 284
- اشاره 286
- 3- آیه کتمان 286
- نحوه استدلال به آیه کتمان 287
- 4- آیه سؤال 289
- نحوه استدلال به آیه سؤال 289
- اشاره 289
- اشکال بر استدلال به آیه سؤال 290
- اشکال دیگر: 291
- 5- آیه اذن 293
- اشاره 293
- اشکالات استدلال به آیه اذن 294
- کیفیّت استدلال 294
- ایراد بر مصنّف 295
- اخبار دالّ بر حجّیّت خبر واحد 299
- دلیل دیگر بر حجّیّت خبر واحد (اجماع) 301
- اشاره 301
- آیا آیات ناهیه می توانند مانع حجّیّت سیره عقلا بشوند 305
- بیان دور: 307
- وجوه عقلیّه دالّ بر حجّیّت خبر واحد 311
- اشاره 311
- وجه اوّل: 312
- وجه دوّم: 316
- وجه سوّم: 321
- اشاره 327
- دلیل اوّل حجّیّت مطلق ظن 327
- حجّیت مطلق ظن 327
- دوّمین دلیل بر حجیّت مطلق ظن 335
- سوّمین دلیل بر حجّیّت مطلق ظن 336
- چهارمین دلیل بر حجّیّت مطلق ظن (دلیل انسداد) 339
- مقدّمات پنجگانه دلیل انسداد 340
- مقدّمه دوّم دلیل انسداد 340
- مقدّمه اوّل 340
- مقدّمه سوّم دلیل انسداد 340
- مقدّمه چهارم دلیل انسداد 341
- مقدّمه پنجم دلیل انسداد 342
- نقد و بررسی مقدّمه اوّل دلیل انسداد 343
- اشاره 344
- نقد و بررسی مقدّمه دوّم دلیل انسداد 344
- نقد و بررسی مقدّمه سوم دلیل انسداد 345
- نکته 345
- نقد و بررسی مقدّمه چهارم دلیل انسداد 348
- نقد و بررسی مقدّمه پنجم دلیل انسداد 359
- اشاره 361
- مقصد هفتم [اصول عملیّه] 361
- آیا اصول عملیّه منحصر به چهار اصل است 362
- اشاره 365
- اصل برائت 365
- در شبهه تحریمیّه منشأ احتمال حرمت چیست؟ 366
- ادله اعتبار اصل برائت 367
- کیفیّت استدلال به آیه 368
- دلیل قرآنی بر اعتبار اصل برائت 368
- اشاره 371
- 1- حدیث «رفع» 371
- ادلّه روائی بر اعتبار اصل برائت 371
- کیفیّت استدلال به حدیث رفع 372
- 2- حدیث «حجب» 384
- 3- حدیث «حل» 386
- 4- حدیث «سعه» 388
- اشاره 388
- کیفیت استدلال: 389
- 5- مرسله صدوق 391
- ادله وجوب احتیاط 405
- اشاره 405
- دلیل قرآنی 405
- دلیل روائی 407
- جواب از اخبار احتیاط 409
- دلیل عقلی بر وجوب احتیاط 417
- اشاره 417
- راه حلّ مشکل چیست؟ 417
- بیان اوّل 418
- بیان دوّم عقل 426
- دفع توهم 430
- امر اوّل 432
- تذکّر چند امر مهم و ضروری 432
- اشاره 439
- امر دوّم 439
- مقدّمه 441
- جریان احتیاط در عبادات نیازی به اخبار من بلغ ندارد 448
- تسامح در ادلّه سنن 452
- اشاره 458
- امر سوم 458
- خلاصه امر سوّم 460
- امر چهارم 462
- اصاله التّخییر 465
- اشاره 465
- وجوه در مسئله 466
- مختار و دلیل مصنّف قدّس سرّه 467
- مورد وجوه پنج گانه 472
- فهرست موضوعی 478
فصل لو شک فی وجوب شی ء او حرمته، و لم تنهض علیه حجه جاز شرعا و عقلا ترک الأول و فعل الثانی، و کان مأمونا من عقوبه مخالفته، کان عدم نهوض الحجه لأجل فقدان النص أو إجماله، و احتماله الکراهه أو الاستحباب، أو تعارضه فیما لم یثبت بینهما ترجیح، بناء علی التوقف فی مسأله تعارض النصین فیما لم یکن ترجیح فی البین. و اما بناء علی التخییر- کما هو المشهور- فلا مجال لأصاله البراءه و غیرها، لمکان وجود الحجه المعتبره، و هو أحد النصین فیها، کما لا یخفی [1].
______________________________
اصل برائت
اشاره
[1]- مرحوم شیخ (اعلی اللّه مقامه الشّریف) در کتاب رسائل تقسیمات فراوانی برای شک کرده اند از جمله اینکه: شبهات را به دو نوع تقسیم نموده اند: 1- شبهه وجوبیّه 2- شبهه تحریمیّه و درباره هرکدام مستقلا بحث نموده اند امّا مصنّف تمام این ها را تحت عنوان شک در تکلیف اعم از وجوبی و تحریمی بحث نموده اند.
تعریف شبهه تحریمیّه: شبهه تحریمیّه این است که ما در مورد یک شی ء احتمال حرمت و غیر حرمت بدهیم لکن احتمال غیر از حرمت آن نباید احتمال وجوب باشد مانند: احتمال حرمت و احتمال کراهت. احتمال حرمت و اباحه.
تعریف شبهه وجوبیّه: این است که در مورد یک شی ء احتمال وجوب و غیر از