متن،ترجمه و شرح کامل رسائل شیخ انصاری به روش پرسش و پاسخ جلد 4 صفحه 98

تشریح المسائل

* حاصل اشکال مذکور چیست؟

این است که میان مفهوم آیه نبأ با عموماتی مثل آیه شریفه لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ ... که ما را از عمل به غیر علم نهی می کنند، نسبت عموم و خصوص من وجه برقرار است زیرا مفهوم این است که:

به خبر عادل عمل کن چه مفید علم باشد و چه مفید علم نباشد و مفاد آیات ناهیه این است که: به غیر علم عمل نکن چه از ناحیه عادل باشد و چه از ناحیه غیر عادل.

یعنی 1- هرکدام از جهتی خاص و از جهتی عام اند. 2- در ماده اجتماع که محل بحث ماست تعارض می کنند، به این معنا که مفهوم حکم به عمل می کند و عمومات قرآنیّه از عمل به آن نهی می نمایند و لذا لازم است که در اثر این تعارض تساقط کنند که در اینجا نوبت به اصل اولیه در بابت ظنون می رسد و آن اصل عبارتست از اینکه: الاصل حرمه العمل بالظنّ الّا ما خرج بالدلیل

در نتیجه نمی توان از مفهوم آیه نبأ در حجیّت خبر واحد استفاده کرده و آیه از افاده حجیّت خبر غیر علمی عادل قاصر است.

* چگونگی عموم و خصوص میان مفهوم و آیات ناهیه را بر اساس بیان فوق توضیح دهید؟

1- مفهوم از این جهت عام است که شامل مطلق خبرهای عادل می شود چه خبرهای علمی عادل و یا ظنّی و از این جهت خاصّ است که مخصوص خبرهای عادل است و شامل خبر فاسق نمی شود.

2- آیات ناهیه: از این جهت عام اند که شامل مطلق خبرهای ظنّی هستند چه خبر فاسق و چه خبر عادل.

و از این جهت خاصّ اند که مخصوص خبرهای غیر علمی هستند ولی خبرهای علمی را دربر نمی گیرند.

* ماده افتراق بر اساس بیان فوق در مفهوم آیه نبأ و آیات ناهیه چیست؟

ماده افتراق از ناحیه مفهوم آیه نبأ، خبر عادل علمی است که مفهوم شامل آن می شود ولی آیات نه. ماده افتراق از ناحیه آیات ناهیه، خبر فاسق ظنّی است که آیات شامل آن می شود ولی مفهوم نه.

* ماده اجتماع بر اساس بیان فوق در مفهوم آیه نبأ و آیات ناهیه چیست؟

ماده اجتماع در هر دو خبر عادل ظنّی است که مفهوم می گوید: چنین خبری حجت است و آیات ناهیه می گویند: چنین خبری حجت نیست و این همان محل تعارض و تساقط است که به دنبال آن