کاوشی در اصول عقاید صفحه 13

ضرورت به کارگیری عقل

انسان باید عظمت نعمت عقل را که سبب برتری او و رهایی اش از حضیض حیوانیت به قله بلند انسانیت است، بشناسد و آن را برای صلاح و سعادت خویش، در تمام اموری که به سعادت و شقاوت و خیر و شر او بستگی دارد، به کار گیرد و چنین نباشد که با استفاده نکردن از عقل خود و سقوط به مرتبه حیوانیت و حتی پایین تر از آن، خود را ذلیل و خوار کند و سرانجام نیز به پیامدهای ملامت بار و ندامتی بی نتیجه گرفتار گردد.

به کار بستن عقل در امور دینی

پس از روشن شدن اهمیت و اعتبارِ عقل، اکنون باید گفت: از آنجا که دین، یکی از مهم ترین شئون زندگی انسان است و سرنوشت او را از نظر خیر و شر و سعادت و شقاوت در دنیا و آخرت، رقم می زند، بهترین حامی وی در سامان دهی این امر حیاتی، عقل اوست. در دین و دینداری، عقل نخستین طریق است که حجت دینی را برپا می دارد و ما را به گسترۀ دین وارد می کند. ازاین رو، در قرآن مجید و سنّت شریف، بر ارج گزاری عقل تأکید فراوان شده است که ذکر آن گذشت.

در حدیث هشام بن حکم، از امام کاظم (ع) می خوانیم: «ای هشام، خدا را بر مردم دو حجت است: حجت آشکار، و حجت نهان. حجت آشکارِ خدا رسولان و پیامبران و ائمّه اند، اما حجت نهان الهی، عقل هایند» . (1)

و در حدیث عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) آمده است: «حجت خدا بر بندگان، پیامبر است و حجت بین بندگان و خدا، عقل است» . (2)

ظاهراً منظور امام (ع) این است که حجت بودن پیامبران (علیهم السلام) در محدودۀ وظیفۀ آنها،