کاوشی در اصول عقاید صفحه 185

لا عاصِمَ الْیَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللهِ إِلَّا مَنْ رَحِمَ وَ حالَ بَیْنَهُمَا الْمَوْجُ فَکانَ مِنَ الْمُغْرَقِینَ (هود: 4٢ و 4٣)

و آن کشتی، آنها را از میان امواجی همچون کوه ها حرکت می داد [در این هنگام] نوح فرزندش را که در گوشه ای بود، نداد داد و گفت: پسرم، همراه ما سوار شو و با کافران مباش. گفت: به کوهی پناه خواهم برد که مرا از آب نگاه دارد. [نوح] گفت: امروز هیچ حفظکننده ای در برابر حکم خدا نیست، مگر کسی که خداوند بر او رحمت آورد. در این هنگام موج در میان آن دو حایل شد و او در زمرۀ غرق شدگان قرار گرفت.

خاستگاه عصمتِ از نادانی و خطا

اگر عصمت، به معنای عصمتِ از نادانی و خطا و فراموشی باشد، به ناچار مبتنی است بر اینکه خداوند بندۀ خود را از آن امور برکنار می دارد؛ اگرچه به وسیله ای خارج از اختیار بنده باشد؛ همچون: ویژگی های بدنی و جسمانی یا تنبّه دهنده های بیرونی، مانند وحی و حمایتِ روح القدس و جز آن. این مسئله، مانع و مشکلی ندارد.

خاستگاه عصمتِ از گناهان

اما اگر عصمت، به معنای بی گناهی در امر تبلیغ دین و غیر آن (عصمت از مطلق گناه) باشد، گاه همان معنای پیش گفته به ذهن می آید و اینکه عصمت در اینجا، همچون عصمت در آن امور است و به همان قیاس (یعنی جبری و بدون اختیار) . چه بسا چنین معنایی از این نوع عصمت، به شیعه نسبت داده شده است. این نسبت یا از سر جهالت و نادانی از مراد شیعیان است، یا برای بی اعتبار کردن و ایراد گرفتن از آنان. این معنا، از شیعه بسیار بعید است و با مبنای شیعه درباره افعال بندگان، سازگاری ندارد؛ زیرا رویکردها درباره افعال بندگان سه گونه است:

اول: رویکرد جبری ها که معتقدند انسان در انجام دادن کارهایش بی اختیار است و