- دیباچه 1
- مقدمه 3
- مباحث مقدماتی 7
- اشاره 7
- جایگاه عقل در قرآن و حدیث 8
- بن بست عقل در انجام وظیفه 10
- عقل، منشأ مسئولیت دائم 11
- ضرورت به کارگیری عقل 13
- به کار بستن عقل در امور دینی 13
- چیستی عقل 15
- روشن بودن حجت الهی بر دین حق 16
- علل اختلاف مردم در ادیان 17
- بت پرستی عصر جدید 18
- مخالفت با دینِ حق، خروج از عرصه مسلّمات 20
- صعوبت واقع گرایی در بحث، عذر موجهی نیست 21
- واقع گرایی در بررسی دینِ حق 22
- اشاره 22
- ١. احتمال خطا و اشتباه از هرکس 22
- ٢. تعیین حدود دلالت دلیل 23
- ٣. مهم، واضح بودن دلیل است، نه قانع کردن خصم 23
- کلیات 26
- اشاره 26
- وجوب دفع کردن ضرر از خود 27
- گفتار نخست: لزوم تفحص کردن از دین 27
- اشاره 27
- وجوب پرهیز از ضرر احتمالی 28
- تمرکز ادیان بر ثواب و عِقاب آخرتی 28
- نمونه هایی از بیانات قرآن دربارۀ ثواب و عقاب اُخروی 29
- وجوب بررسی ادلۀ دین بر هر که دعوت آن را شنیده 32
- اشاره 35
- دیدگاه قرآن دربارۀ مستبدان و عنادورزان 35
- گفتار دوم: وجوب پذیرفتن حق 35
- لزوم تحقیق در درستی دلیل 37
- گفتار سوم: عام بودن حجیت عقل 38
- گفتار چهارم: مسائل دینی ای که باید آموخت 40
- [اصول دین] 40
- اشاره 40
- [اصول مذهبِ حق] 41
- اقرار اجمالی یا تفصیلی به هر حقیقت دینی ای واجب است 42
- تأکید قرآن و حدیث بر اقرار به حقایق دینی 43
- در عقاید، دلیل کافی باید داشت 46
- بخش اول: توحید 48
- اشاره 48
- توحید، امری فطری و اساسی 49
- درآمد 49
- اشاره 49
- صداقتِ پیامبر (ص) در ادعای نبوت، دلیلی بر توحید 51
- فصل اول: اثبات آفریدگار عالم 53
- اشیاء یا ممتنع اند، یا ممکن، یا واجب 53
- اشاره 53
- اشاره 53
- وجود اشیای ممکن، علتِ وجوددهنده می خواهد 54
- واجب الوجود بی آغاز و جاودانه است 54
- ضرورت احتیاجِ اثر به مؤثّر 55
- وجود عالَم باید بر علّتِ علّت ها استوار باشد 56
- ادعای تسلسل علل تا بی نهایت 57
- اشاره 58
- ادعای قدیم بودن ماده در این عالم 58
- ادعای ازلی بودن ماده باطل است 58
- عروض صورت بر ماده علت می خواهد 59
- سیر حرکتی هستی، در فیلمی سینمایی 60
- وحدت نظام هستی، و ظرافت و شکوه آن 60
- نمونه ای از بیانات قرآنی، درباره آیات الهی 61
- گذشت زمان و تجلی عظمت آفریدگار 64
- استدلال بر توحید خداوند، و نفی شریک از او 66
- اشاره 66
- فصل دوم: نفی شریک از خدا 66
- خدایان متعدد و جنگِ قدرت 68
- اتقان و هماهنگی در آفرینش، دلیل بر توحید 68
- اگر خدا را شریکی بود، مردم را به سوی خود دعوت می کرد 69
- اعتقادِ لازم، توحید است و بس 71
- بخش دوم: نبوت و رسالت 73
- اشاره 73
- اشاره 74
- فصل اول: نیاز بشر به رسولان 74
- مناسبت بین عقل و تکلیف 75
- قاعده لطف و بعثت انبیا 75
- هدایت مردم، تنها با فرستادن رسولان 77
- نو شدن نبوت ها همگام با تحولات اجتماعی 80
- اشاره 80
- فصل دوم: مدت رسالت 80
- دعوت اسلام در هنگامه ای مناسب 81
- یهودیت و مسیحیت 81
- سخنی دربارۀ تورات و انجیل 83
- یهودیت و مسیحیت دین های خاتَم نبودند 84
- آمادگی مردم برای شنیدن دعوت اسلام 84
- گسترش اسلام 85
- زمینه برای فصل بعد 86
- فصل سوم: قرآن مجید 88
- اشاره 88
- ادله اعجاز قرآن 90
- اشاره 90
- الف) اعتماد پیامبر (ص) به قرآن 90
- ١. دلایل اجمالی اعجاز قرآن بدون بیان شکل اعجاز 90
- اشاره 90
- ب) مبارزه طلبی قرآن، دلیل بر اعجاز آن 94
- کوشش های نافرجام برای رقابت با قرآن کریم 95
- اشاره 98
- ٢. دلایل اعجاز قرآن در شکل های متفاوت اعجاز 98
- الف) اعجاز بلاغی 98
- ب) اوضاع عصر جاهلیت 107
- ج) خبرهای غیبی 114
- د) حقایق علمی 119
- اشاره 131
- فصل چهارم: بشارت پیامبران گذشته 131
- شواهدی بر صدق ادعای وجود بشارت ها 134
- اشاره 134
- قرآن اعتراف اهل کتاب را می نویسد 135
- ماجرای مباهله 135
- اشاره های موجود در عهدین به پیامبری محمد (ص) 136
- کرامت های اهل بیت (علیهم السلام) 137
- فصل پنجم: معجزات و کرامات 137
- اشاره 137
- درستی انتساب 138
- ثبت بسیاری از کرامات به مثابه وقایع تاریخی 138
- بعضی معجزات به روایت قرآن 139
- علت عدم ذکر قصه معراج در قرآن 142
- عدم رؤیت این دو معجزه در سرزمین های دیگر 143
- اشاره 143
- تأثیر خورشید و ماه بر سیر عالم هستی 143
- سخنی در شکافتن ماه و بازگشت خورشید 143
- دفع اشکال در قضیۀ شکافتن ماه 144
- دفع اشکال در قضیه بازگشت خورشید 145
- نقل معاندان، بهترین گواه 146
- استمرار و تجدد معجزات و کرامات 159
- فصل ششم: اسلام، برنامه ای فراگیر 160
- فصل هفتم: دانش ها و اندیشه های الهی 162
- اشاره 162
- خطبه های فاطمه زهرا 163
- حقایق علمی در بیان پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) 165
- اشاره 168
- فصل هشتم: اصول گرایی و ارزش محوری در اسلام 168
- وجوب حرمت گذاری اهل بیت بر مسلمانان 174
- اهل بیت (علیهم السلام) و آگاهی از حقایق یقینی 176
- اشاره 176
- فاطمه زهرا و فرجام تاریک امت 176
- نامه امام حسین (ع) به برادرش محمد بن حنفیه 177
- خطبه زینب کبری در مجلس یزید 178
- سخن زینب کبری با امام زین العابدین (ع) 179
- حدیث سلیمان بن هارون 180
- نوشته ای در تعیین ائمه (علیهم السلام) 181
- تأثیرگذاری اهل بیت (علیهم السلام) در پیروانشان 183
- اشاره 184
- گفتار نخست: حقیقت و خاستگاه عصمت 184
- معنای لغوی عصمت 184
- فصل نهم: عصمت پیامبر (ص) 184
- خاستگاه عصمتِ از گناهان 185
- خاستگاه عصمتِ از نادانی و خطا 185
- اختیار معصوم (ع) در طاعت و ترک معصیت 187
- عصمت، جبر نیست 187
- اشاره 187
- وجوب عصمت دلیل بر اجبار نیست 188
- گفتار دوم: دلایل عصمت پیامبر (ص) 189
- اشاره 189
- وجوب عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ دین 189
- یک - وجوب عصمت پیامبر (ص) از همه گناهان 190
- دلیل نقلی بر عصمت پیامبر (ص) 191
- دو - عصمت پیامبر (ص) از فراموشی و نسیان 193
- تنها اعتقاد به اصل نبوت واجب است 195
- بخش سوم: امامت 196
- اشاره 196
- مقدمه 197
- ادیان آسمانی و آسیبی بزرگ 197
- اشاره 197
- قرآن کریم و منع از تفرقه 198
- خبر دادن پیامبر (ص) از تفرقۀ امت 199
- فتنه های پیش رو و هشدارها 200
- تهدید قاطعانه و سخت 201
- دلایل روشن بر موقعیت های اختلاف انگیز 202
- اشاره 202
- پایداری در مسیر حق جویی 205
- خوش گمانی به اشخاص، پس از شناختن حق 206
- لزوم روشن بودن ادلۀ امامت 207
- فصل اول: امامت دینی 209
- ٢. پیشوایی در امور دنیا 209
- اشاره 209
- پیامبر (ص) ، پیشوای دین و دنیا 209
- ١. پیشوایی در دین 209
- امامت در باور شیعیان 210
- اشاره 211
- گفتار اول: لزوم قرار دادن امامت دینی 211
- سنّت پیامبر (ص) در معرض نابودی 212
- امامت در ادیان گذشته 213
- مناظرۀ هشام بن حکم در حضور امام صادق (ع) 215
- نیاز اسلام به امامت 215
- رد این ادعا 217
- کافی نبودن وجود مرجع دینی برای رفع اختلاف 217
- عدم تناسب وجوب مرجعیت دینی با مسئله غیبت 218
- پاسخ 218
- گفتار دوم: توقّف امامت دینی به نص 219
- گفتار سوم: تصریح بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) در دین اسلام 220
- اشاره 220
- اشاره 221
- ١. منحصر بودن ادعای تعیین امامت به اهل بیت (علیهم السلام) 221
- احتجاج منصور بن حازم 221
- احتجاج ابن اذینه 223
- ٢. روایات نقل شده در مرجعیت اهل بیت (علیهم السلام) 226
- اشاره 226
- الف) حدیث ثقلین 226
- ب) حدیث سفینه 228
- ج) حدیث «اهل بیت من امان امتند» 229
- د) حدیث «جانشینان دادگر» 230
- ه) دو حدیث دیگرگون، اما مناسب 230
- و) تعدادی از روایات وارده در شأن امیرمؤمنان (ع) 231
- ز) آیه تطهیر 237
- ح) احادیث منزلت 239
- ط) روایاتی که بر وصی بودن علی (ع) دلالت دارد 240
- ی) روایاتی که در حق همۀ اهل بیت 241
- گفتار چهارم: اهل بیت (علیهم السلام) کیانند؟ 245
- اشاره 245
- برکاتِ پیشوایی اهل بیت (علیهم السلام) 247
- اشاره 249
- اشاره 249
- گفتار اوّل: ضرورت نص در امامت 249
- فصل دوم: امامت سیاسی 249
- اشاره 250
- کافی بودن ادلۀ مرجعیت دینی ائمه 250
- ١. ادلۀ اجمالی مناسب با ادعای امامیه 251
- اشاره 258
- صداقت شیعه در نقل روایات ائمه (علیهم السلام) 259
- ٢. مقایسۀ رویکرد امامیه با رویکرد عامه 261
- اشاره 270
- الف) شروط بایسته در جعل نظام شورا 270
- اشاره 270
- حدود و ضوابط شورا 271
- ضرورت اقامۀ دلیل شرعی 273
- ضرورت وجود گروهی خاص که. . . 273
- ب) ارزیابی نظام مشورتی 275
- شروطی برای تمام نظام ها 275
- گفتار دوم: اثبات وجود نص دربارۀ دوازده امام 278
- ١. منحصر بودن ادعای نص در ائمه (علیهم السلام) 278
- اشاره 278
- ٣. اجماع شیعه 279
- ٢. ادعای اهل بیت (علیهم السلام) دربارۀ نص 279
- آیا این سه طریق کافی است؟ 279
- اشاره 279
- 4. روایات مربوط به امامت 282
- اشاره 282
- الف) روایات وارده دربارۀ امیرمؤمنان (ع) و اهل بیت (علیهم السلام) به طور عموم 283
- ب) روایات ویژه، مربوط به امامت هر یک از ائمه (علیهم السلام) 306
- آیۀ «اولواالارحام» 307
- ١. امام علی بن حسین، زین العابدین (ع) 315
- اشاره 315
- ٢. امام محمد بن علی باقر (ع) 316
- ٣. امام جعفر بن محمد صادق (ع) 316
- شواهد بر امام نبودن زید شهید 316
- اسلحۀ پیامبر (ص) ، تنها نزد امام است 317
- جریان امامت از پدر به فرزند 318
- امام صادق (ع) شخصیتی متمایز 319
- اشاره 320
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر (ص)» 320
- 4. امام موسی بن جعفر کاظم (ع) 320
- ب) روایات مربوط به انتقال امامت از پدر به فرزند 321
- بطلان ادعای اسماعیلیه 321
- بطلان ادعای فطحیه 322
- وصیت، ویژۀ امام کاظم (ع) 323
- اشاره 324
- 5. امام علی بن موسی الرضا (ع) 324
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 325
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر خدا (ص)» 325
- اشاره 326
- بطلان ادعای واقفیه 326
- 6. امام محمد بن علی جواد (ع) 326
- الف) روایات سلاح پیامبر (ص) 326
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 327
- خردسالی امام جواد (ع) گواهی بر تأییدات الهی 328
- ٧. امام علی بن محمد هادی (ع) 332
- ٨. امام حسن بن علی عسکری (ع) 333
- ٩. آخرین امام، حجه بن الحسن، امام منتظر (عجل) 335
- چند دسته روایت 335
- اشاره 335
- سرگردانی شیعیان پس از امام عسکری (ع) 341
- گفتار سوم: عصمت ائمه (علیهم السلام) 344
- گفتار چهارم: وجوب شناخت امام 350
- اشاره 353
- بخش چهارم: عدل، حسن و قبح عقلی، قضا و قدر 353
- فصل اول: حسن و قبح عقلی 355
- اشاره 355
- معنی لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ 357
- فصل دوم: قضا و قَدَر 360
- اشاره 360
- بطلان سخن جبرگرایان 361
- بطلان اعتقاد به تفویض 362
- (امر بین امرَیْن) 363
- لوازم اعتقاد به قضا و قَدَر 366
- اشاره 367
- بخش پنجم: معاد 367
- اعتقاد واجب دربارۀ معاد 369
- معاد جسمانی 369
- رستاخیز در دنیا 370
- کتابنامه 373
کند؛ زیرا خدا هرگز مرتکب خطا نمی شود و کاری برخلاف علم خود انجام نمی دهد.
و این منافات ندارد که در شخص معصوم، عصمت از گناهان با اختیار خود او و با انجام و ترک ارادی طاعات و محرمات از سوی او صورت گیرد، بلکه عصمت همین است؛ زیرا چنان که گفتیم، طاعت و معصیت، بدون اختیار، معنایی نخواهد داشت.
مسئله مورد بحث ما به این می ماند که انسانی مطمئن و مورد اعتماد، شخصی دیگر را برای امامت در نماز جماعت معرفی کند. در این صورت، می دانیم که این شخص، به نظر آن انسانِ مطمئن و مورد اعتماد، عادل است و این منافات ندارد با اینکه عدالت چنین کسی به سبب طاعت و ترک معصیت اختیاری او و بدون هرگونه زور و اجبار، به دست آمده باشد. نهایت اینکه از نظر عقلی، خطا و اشتباه برای آن انسان مطمئن و مورد اعتماد که کسی را برای امامت جماعت معرفی کرده، امری است ممکن. اما دربارۀ خدای متعال که بنده ای را برای نبوت یا امامت برگزیده، این امر عقلاً محال است.
پس، به همین سبب، عصمت پیامبر (ص) و امام (ع) از جهت عقلی معلوم و ضروری است و معنای وجوب عصمت همین است.
گفتار دوم: دلایل عصمت پیامبر (ص)
وجوب عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ دین
اشاره
سزاوار نیست که انسان در وجوب و ضرورت عصمت پیامبر (ص) در رساندن پیام الهی از جانب حضرت حق، تردید نماید. بی شک از جانب رسول خدا (ص) ، عمداً یا سهواً، تبلیغی خلاف واقع سر نزده است. این مطلب در بین همۀ مسلمانان، معروف و امری مسلّم است. علت آن نیز روشن است؛ زیرا از آنجا که وظیفۀ پیامبر (ص) ، رساندن و ابلاغ پیام از سوی خدای متعال است، اگر ایشان در این تبلیغ معصوم نباشد و بتواند عمداً یا سهواً، چیزی را بر خلاف واقع تبلیغ کند، از محدودۀ انجام وظیفه خود خارج شده است. در این صورت بر خداوند که به فرجام امور آگاهی دارد، قبیح است کسی را