- دیباچه 1
- مقدمه 3
- مباحث مقدماتی 7
- اشاره 7
- جایگاه عقل در قرآن و حدیث 8
- بن بست عقل در انجام وظیفه 10
- عقل، منشأ مسئولیت دائم 11
- به کار بستن عقل در امور دینی 13
- ضرورت به کارگیری عقل 13
- چیستی عقل 15
- روشن بودن حجت الهی بر دین حق 16
- علل اختلاف مردم در ادیان 17
- بت پرستی عصر جدید 18
- مخالفت با دینِ حق، خروج از عرصه مسلّمات 20
- صعوبت واقع گرایی در بحث، عذر موجهی نیست 21
- واقع گرایی در بررسی دینِ حق 22
- اشاره 22
- ١. احتمال خطا و اشتباه از هرکس 22
- ٢. تعیین حدود دلالت دلیل 23
- ٣. مهم، واضح بودن دلیل است، نه قانع کردن خصم 23
- کلیات 26
- اشاره 26
- گفتار نخست: لزوم تفحص کردن از دین 27
- وجوب دفع کردن ضرر از خود 27
- اشاره 27
- تمرکز ادیان بر ثواب و عِقاب آخرتی 28
- وجوب پرهیز از ضرر احتمالی 28
- نمونه هایی از بیانات قرآن دربارۀ ثواب و عقاب اُخروی 29
- وجوب بررسی ادلۀ دین بر هر که دعوت آن را شنیده 32
- اشاره 35
- گفتار دوم: وجوب پذیرفتن حق 35
- دیدگاه قرآن دربارۀ مستبدان و عنادورزان 35
- لزوم تحقیق در درستی دلیل 37
- گفتار سوم: عام بودن حجیت عقل 38
- [اصول دین] 40
- اشاره 40
- گفتار چهارم: مسائل دینی ای که باید آموخت 40
- [اصول مذهبِ حق] 41
- اقرار اجمالی یا تفصیلی به هر حقیقت دینی ای واجب است 42
- تأکید قرآن و حدیث بر اقرار به حقایق دینی 43
- در عقاید، دلیل کافی باید داشت 46
- اشاره 48
- بخش اول: توحید 48
- توحید، امری فطری و اساسی 49
- درآمد 49
- اشاره 49
- صداقتِ پیامبر (ص) در ادعای نبوت، دلیلی بر توحید 51
- فصل اول: اثبات آفریدگار عالم 53
- اشاره 53
- اشیاء یا ممتنع اند، یا ممکن، یا واجب 53
- اشاره 53
- واجب الوجود بی آغاز و جاودانه است 54
- وجود اشیای ممکن، علتِ وجوددهنده می خواهد 54
- ضرورت احتیاجِ اثر به مؤثّر 55
- وجود عالَم باید بر علّتِ علّت ها استوار باشد 56
- ادعای تسلسل علل تا بی نهایت 57
- اشاره 58
- ادعای قدیم بودن ماده در این عالم 58
- ادعای ازلی بودن ماده باطل است 58
- عروض صورت بر ماده علت می خواهد 59
- سیر حرکتی هستی، در فیلمی سینمایی 60
- وحدت نظام هستی، و ظرافت و شکوه آن 60
- نمونه ای از بیانات قرآنی، درباره آیات الهی 61
- گذشت زمان و تجلی عظمت آفریدگار 64
- اشاره 66
- استدلال بر توحید خداوند، و نفی شریک از او 66
- فصل دوم: نفی شریک از خدا 66
- خدایان متعدد و جنگِ قدرت 68
- اتقان و هماهنگی در آفرینش، دلیل بر توحید 68
- اگر خدا را شریکی بود، مردم را به سوی خود دعوت می کرد 69
- اعتقادِ لازم، توحید است و بس 71
- بخش دوم: نبوت و رسالت 73
- اشاره 73
- اشاره 74
- فصل اول: نیاز بشر به رسولان 74
- مناسبت بین عقل و تکلیف 75
- قاعده لطف و بعثت انبیا 75
- هدایت مردم، تنها با فرستادن رسولان 77
- نو شدن نبوت ها همگام با تحولات اجتماعی 80
- فصل دوم: مدت رسالت 80
- اشاره 80
- یهودیت و مسیحیت 81
- دعوت اسلام در هنگامه ای مناسب 81
- سخنی دربارۀ تورات و انجیل 83
- آمادگی مردم برای شنیدن دعوت اسلام 84
- یهودیت و مسیحیت دین های خاتَم نبودند 84
- گسترش اسلام 85
- زمینه برای فصل بعد 86
- فصل سوم: قرآن مجید 88
- اشاره 88
- ادله اعجاز قرآن 90
- ١. دلایل اجمالی اعجاز قرآن بدون بیان شکل اعجاز 90
- الف) اعتماد پیامبر (ص) به قرآن 90
- اشاره 90
- اشاره 90
- ب) مبارزه طلبی قرآن، دلیل بر اعجاز آن 94
- کوشش های نافرجام برای رقابت با قرآن کریم 95
- اشاره 98
- ٢. دلایل اعجاز قرآن در شکل های متفاوت اعجاز 98
- الف) اعجاز بلاغی 98
- ب) اوضاع عصر جاهلیت 107
- ج) خبرهای غیبی 114
- د) حقایق علمی 119
- اشاره 131
- فصل چهارم: بشارت پیامبران گذشته 131
- شواهدی بر صدق ادعای وجود بشارت ها 134
- اشاره 134
- قرآن اعتراف اهل کتاب را می نویسد 135
- ماجرای مباهله 135
- اشاره های موجود در عهدین به پیامبری محمد (ص) 136
- اشاره 137
- کرامت های اهل بیت (علیهم السلام) 137
- فصل پنجم: معجزات و کرامات 137
- ثبت بسیاری از کرامات به مثابه وقایع تاریخی 138
- درستی انتساب 138
- بعضی معجزات به روایت قرآن 139
- علت عدم ذکر قصه معراج در قرآن 142
- عدم رؤیت این دو معجزه در سرزمین های دیگر 143
- اشاره 143
- تأثیر خورشید و ماه بر سیر عالم هستی 143
- سخنی در شکافتن ماه و بازگشت خورشید 143
- دفع اشکال در قضیۀ شکافتن ماه 144
- دفع اشکال در قضیه بازگشت خورشید 145
- نقل معاندان، بهترین گواه 146
- استمرار و تجدد معجزات و کرامات 159
- فصل ششم: اسلام، برنامه ای فراگیر 160
- فصل هفتم: دانش ها و اندیشه های الهی 162
- اشاره 162
- خطبه های فاطمه زهرا 163
- حقایق علمی در بیان پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) 165
- اشاره 168
- فصل هشتم: اصول گرایی و ارزش محوری در اسلام 168
- وجوب حرمت گذاری اهل بیت بر مسلمانان 174
- اهل بیت (علیهم السلام) و آگاهی از حقایق یقینی 176
- فاطمه زهرا و فرجام تاریک امت 176
- اشاره 176
- نامه امام حسین (ع) به برادرش محمد بن حنفیه 177
- خطبه زینب کبری در مجلس یزید 178
- سخن زینب کبری با امام زین العابدین (ع) 179
- حدیث سلیمان بن هارون 180
- نوشته ای در تعیین ائمه (علیهم السلام) 181
- تأثیرگذاری اهل بیت (علیهم السلام) در پیروانشان 183
- گفتار نخست: حقیقت و خاستگاه عصمت 184
- معنای لغوی عصمت 184
- اشاره 184
- فصل نهم: عصمت پیامبر (ص) 184
- خاستگاه عصمتِ از گناهان 185
- خاستگاه عصمتِ از نادانی و خطا 185
- اختیار معصوم (ع) در طاعت و ترک معصیت 187
- عصمت، جبر نیست 187
- اشاره 187
- وجوب عصمت دلیل بر اجبار نیست 188
- گفتار دوم: دلایل عصمت پیامبر (ص) 189
- اشاره 189
- وجوب عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ دین 189
- یک - وجوب عصمت پیامبر (ص) از همه گناهان 190
- دلیل نقلی بر عصمت پیامبر (ص) 191
- دو - عصمت پیامبر (ص) از فراموشی و نسیان 193
- تنها اعتقاد به اصل نبوت واجب است 195
- بخش سوم: امامت 196
- اشاره 196
- اشاره 197
- مقدمه 197
- ادیان آسمانی و آسیبی بزرگ 197
- قرآن کریم و منع از تفرقه 198
- خبر دادن پیامبر (ص) از تفرقۀ امت 199
- فتنه های پیش رو و هشدارها 200
- تهدید قاطعانه و سخت 201
- دلایل روشن بر موقعیت های اختلاف انگیز 202
- اشاره 202
- پایداری در مسیر حق جویی 205
- خوش گمانی به اشخاص، پس از شناختن حق 206
- لزوم روشن بودن ادلۀ امامت 207
- فصل اول: امامت دینی 209
- ٢. پیشوایی در امور دنیا 209
- پیامبر (ص) ، پیشوای دین و دنیا 209
- اشاره 209
- ١. پیشوایی در دین 209
- امامت در باور شیعیان 210
- اشاره 211
- گفتار اول: لزوم قرار دادن امامت دینی 211
- سنّت پیامبر (ص) در معرض نابودی 212
- امامت در ادیان گذشته 213
- نیاز اسلام به امامت 215
- مناظرۀ هشام بن حکم در حضور امام صادق (ع) 215
- کافی نبودن وجود مرجع دینی برای رفع اختلاف 217
- رد این ادعا 217
- عدم تناسب وجوب مرجعیت دینی با مسئله غیبت 218
- پاسخ 218
- گفتار دوم: توقّف امامت دینی به نص 219
- گفتار سوم: تصریح بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) در دین اسلام 220
- اشاره 220
- اشاره 221
- احتجاج منصور بن حازم 221
- ١. منحصر بودن ادعای تعیین امامت به اهل بیت (علیهم السلام) 221
- احتجاج ابن اذینه 223
- الف) حدیث ثقلین 226
- ٢. روایات نقل شده در مرجعیت اهل بیت (علیهم السلام) 226
- اشاره 226
- ب) حدیث سفینه 228
- ج) حدیث «اهل بیت من امان امتند» 229
- د) حدیث «جانشینان دادگر» 230
- ه) دو حدیث دیگرگون، اما مناسب 230
- و) تعدادی از روایات وارده در شأن امیرمؤمنان (ع) 231
- ز) آیه تطهیر 237
- ح) احادیث منزلت 239
- ط) روایاتی که بر وصی بودن علی (ع) دلالت دارد 240
- ی) روایاتی که در حق همۀ اهل بیت 241
- گفتار چهارم: اهل بیت (علیهم السلام) کیانند؟ 245
- اشاره 245
- برکاتِ پیشوایی اهل بیت (علیهم السلام) 247
- گفتار اوّل: ضرورت نص در امامت 249
- اشاره 249
- اشاره 249
- فصل دوم: امامت سیاسی 249
- کافی بودن ادلۀ مرجعیت دینی ائمه 250
- اشاره 250
- ١. ادلۀ اجمالی مناسب با ادعای امامیه 251
- اشاره 258
- صداقت شیعه در نقل روایات ائمه (علیهم السلام) 259
- ٢. مقایسۀ رویکرد امامیه با رویکرد عامه 261
- اشاره 270
- الف) شروط بایسته در جعل نظام شورا 270
- اشاره 270
- حدود و ضوابط شورا 271
- ضرورت اقامۀ دلیل شرعی 273
- ضرورت وجود گروهی خاص که. . . 273
- شروطی برای تمام نظام ها 275
- ب) ارزیابی نظام مشورتی 275
- گفتار دوم: اثبات وجود نص دربارۀ دوازده امام 278
- ١. منحصر بودن ادعای نص در ائمه (علیهم السلام) 278
- اشاره 278
- ٣. اجماع شیعه 279
- ٢. ادعای اهل بیت (علیهم السلام) دربارۀ نص 279
- آیا این سه طریق کافی است؟ 279
- اشاره 279
- 4. روایات مربوط به امامت 282
- اشاره 282
- الف) روایات وارده دربارۀ امیرمؤمنان (ع) و اهل بیت (علیهم السلام) به طور عموم 283
- ب) روایات ویژه، مربوط به امامت هر یک از ائمه (علیهم السلام) 306
- آیۀ «اولواالارحام» 307
- اشاره 315
- ١. امام علی بن حسین، زین العابدین (ع) 315
- ٢. امام محمد بن علی باقر (ع) 316
- ٣. امام جعفر بن محمد صادق (ع) 316
- شواهد بر امام نبودن زید شهید 316
- اسلحۀ پیامبر (ص) ، تنها نزد امام است 317
- جریان امامت از پدر به فرزند 318
- امام صادق (ع) شخصیتی متمایز 319
- اشاره 320
- 4. امام موسی بن جعفر کاظم (ع) 320
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر (ص)» 320
- بطلان ادعای اسماعیلیه 321
- ب) روایات مربوط به انتقال امامت از پدر به فرزند 321
- بطلان ادعای فطحیه 322
- وصیت، ویژۀ امام کاظم (ع) 323
- اشاره 324
- 5. امام علی بن موسی الرضا (ع) 324
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 325
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر خدا (ص)» 325
- اشاره 326
- بطلان ادعای واقفیه 326
- 6. امام محمد بن علی جواد (ع) 326
- الف) روایات سلاح پیامبر (ص) 326
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 327
- خردسالی امام جواد (ع) گواهی بر تأییدات الهی 328
- ٧. امام علی بن محمد هادی (ع) 332
- ٨. امام حسن بن علی عسکری (ع) 333
- ٩. آخرین امام، حجه بن الحسن، امام منتظر (عجل) 335
- اشاره 335
- چند دسته روایت 335
- سرگردانی شیعیان پس از امام عسکری (ع) 341
- گفتار سوم: عصمت ائمه (علیهم السلام) 344
- گفتار چهارم: وجوب شناخت امام 350
- اشاره 353
- بخش چهارم: عدل، حسن و قبح عقلی، قضا و قدر 353
- فصل اول: حسن و قبح عقلی 355
- اشاره 355
- معنی لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ 357
- فصل دوم: قضا و قَدَر 360
- اشاره 360
- بطلان سخن جبرگرایان 361
- بطلان اعتقاد به تفویض 362
- (امر بین امرَیْن) 363
- لوازم اعتقاد به قضا و قَدَر 366
- اشاره 367
- بخش پنجم: معاد 367
- اعتقاد واجب دربارۀ معاد 369
- معاد جسمانی 369
- رستاخیز در دنیا 370
- کتابنامه 373
برای نبوت و پیامبری انتخاب کند که وظیفۀ خویش را به انجام نمی رساند؛ زیرا این کار نقض غرض و خلاف عقل است. ازاین رو، اعتقاد به عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ با اعتقاد به نبوت ایشان همراه است؛ به گونه ای که اعتقاد به نبوت رسول خدا (ص) کامل نخواهد بود، مگر با وجود اعتقاد به عصمت ایشان در امر تبلغ دین.
اما شیعه قائل به عصمت پیامبر (ص) از همۀ گناهان، حتی در غیر تبلیغ است. حتی بنابر مشهور میان ایشان، پیامبر (ص) باید از اشتباه و خطا نیز معصوم باشد. پس در اینجا، دو ادعا وجود دارد:
یک - وجوب عصمت پیامبر (ص) از همه گناهان
دلیل مطلب: از آنجا که به تصریح قرآن کریم و ضرورت دین، پیامبر (ص) الگو و راهنمای امت و پیروی او واجب است، پس سنّت آن حضرت، یعنی گفتار و رفتار و تقریر ایشان باید اطاعت شود. به همین دلیل وجود مقدس وی باید از گناه و نافرمانی خدا به دور و معصوم باشد؛ زیرا در غیر این صورت، اگر باز خداوند بندگانش را اجازۀ پیروی از آن حضرت بدهد، لازم می آید که به معصیت نیز اجازه داده باشد و این محال است. اما اگر اجازۀ پیروی ندهد، دیگر آن حضرت برای امتش اسوه و الگو نخواهد بود و کردار او، سنتی قابل پیروی به شمار نمی آید و این خلاف فرض است.
در تأیید این مطلب، به دو نکتۀ ذیل اشاره می کنیم:
١. یکی از بزرگ ترین و اثرگذارترین عواملی که مردم را برای پذیرش و پیروی از دعوتی برمی انگیزد، استقامتِ رهبر و راهنمای آن دعوت و همخوانی رفتار او با گفتارش است. خدای متعال می فرماید:
أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ (بقره: 44)
آیا مردم را به نیکی دعوت می کنید، امّا خود را از یاد می برید، درحالی که کتاب [آسمانی] را می خوانید؟ ! چرا تعقل نمی کنید؟ !