- دیباچه 1
- مقدمه 3
- مباحث مقدماتی 7
- اشاره 7
- جایگاه عقل در قرآن و حدیث 8
- بن بست عقل در انجام وظیفه 10
- عقل، منشأ مسئولیت دائم 11
- ضرورت به کارگیری عقل 13
- به کار بستن عقل در امور دینی 13
- چیستی عقل 15
- روشن بودن حجت الهی بر دین حق 16
- علل اختلاف مردم در ادیان 17
- بت پرستی عصر جدید 18
- مخالفت با دینِ حق، خروج از عرصه مسلّمات 20
- صعوبت واقع گرایی در بحث، عذر موجهی نیست 21
- واقع گرایی در بررسی دینِ حق 22
- اشاره 22
- ١. احتمال خطا و اشتباه از هرکس 22
- ٣. مهم، واضح بودن دلیل است، نه قانع کردن خصم 23
- ٢. تعیین حدود دلالت دلیل 23
- کلیات 26
- اشاره 26
- گفتار نخست: لزوم تفحص کردن از دین 27
- وجوب دفع کردن ضرر از خود 27
- اشاره 27
- تمرکز ادیان بر ثواب و عِقاب آخرتی 28
- وجوب پرهیز از ضرر احتمالی 28
- نمونه هایی از بیانات قرآن دربارۀ ثواب و عقاب اُخروی 29
- وجوب بررسی ادلۀ دین بر هر که دعوت آن را شنیده 32
- گفتار دوم: وجوب پذیرفتن حق 35
- دیدگاه قرآن دربارۀ مستبدان و عنادورزان 35
- اشاره 35
- لزوم تحقیق در درستی دلیل 37
- گفتار سوم: عام بودن حجیت عقل 38
- [اصول دین] 40
- گفتار چهارم: مسائل دینی ای که باید آموخت 40
- اشاره 40
- [اصول مذهبِ حق] 41
- اقرار اجمالی یا تفصیلی به هر حقیقت دینی ای واجب است 42
- تأکید قرآن و حدیث بر اقرار به حقایق دینی 43
- در عقاید، دلیل کافی باید داشت 46
- اشاره 48
- بخش اول: توحید 48
- توحید، امری فطری و اساسی 49
- اشاره 49
- درآمد 49
- صداقتِ پیامبر (ص) در ادعای نبوت، دلیلی بر توحید 51
- اشیاء یا ممتنع اند، یا ممکن، یا واجب 53
- اشاره 53
- فصل اول: اثبات آفریدگار عالم 53
- اشاره 53
- واجب الوجود بی آغاز و جاودانه است 54
- وجود اشیای ممکن، علتِ وجوددهنده می خواهد 54
- ضرورت احتیاجِ اثر به مؤثّر 55
- وجود عالَم باید بر علّتِ علّت ها استوار باشد 56
- ادعای تسلسل علل تا بی نهایت 57
- ادعای قدیم بودن ماده در این عالم 58
- اشاره 58
- ادعای ازلی بودن ماده باطل است 58
- عروض صورت بر ماده علت می خواهد 59
- سیر حرکتی هستی، در فیلمی سینمایی 60
- وحدت نظام هستی، و ظرافت و شکوه آن 60
- نمونه ای از بیانات قرآنی، درباره آیات الهی 61
- گذشت زمان و تجلی عظمت آفریدگار 64
- اشاره 66
- فصل دوم: نفی شریک از خدا 66
- استدلال بر توحید خداوند، و نفی شریک از او 66
- اتقان و هماهنگی در آفرینش، دلیل بر توحید 68
- خدایان متعدد و جنگِ قدرت 68
- اگر خدا را شریکی بود، مردم را به سوی خود دعوت می کرد 69
- اعتقادِ لازم، توحید است و بس 71
- بخش دوم: نبوت و رسالت 73
- اشاره 73
- اشاره 74
- فصل اول: نیاز بشر به رسولان 74
- مناسبت بین عقل و تکلیف 75
- قاعده لطف و بعثت انبیا 75
- هدایت مردم، تنها با فرستادن رسولان 77
- فصل دوم: مدت رسالت 80
- نو شدن نبوت ها همگام با تحولات اجتماعی 80
- اشاره 80
- دعوت اسلام در هنگامه ای مناسب 81
- یهودیت و مسیحیت 81
- سخنی دربارۀ تورات و انجیل 83
- یهودیت و مسیحیت دین های خاتَم نبودند 84
- آمادگی مردم برای شنیدن دعوت اسلام 84
- گسترش اسلام 85
- زمینه برای فصل بعد 86
- فصل سوم: قرآن مجید 88
- اشاره 88
- ادله اعجاز قرآن 90
- الف) اعتماد پیامبر (ص) به قرآن 90
- ١. دلایل اجمالی اعجاز قرآن بدون بیان شکل اعجاز 90
- اشاره 90
- اشاره 90
- ب) مبارزه طلبی قرآن، دلیل بر اعجاز آن 94
- کوشش های نافرجام برای رقابت با قرآن کریم 95
- ٢. دلایل اعجاز قرآن در شکل های متفاوت اعجاز 98
- الف) اعجاز بلاغی 98
- اشاره 98
- ب) اوضاع عصر جاهلیت 107
- ج) خبرهای غیبی 114
- د) حقایق علمی 119
- اشاره 131
- فصل چهارم: بشارت پیامبران گذشته 131
- شواهدی بر صدق ادعای وجود بشارت ها 134
- اشاره 134
- قرآن اعتراف اهل کتاب را می نویسد 135
- ماجرای مباهله 135
- اشاره های موجود در عهدین به پیامبری محمد (ص) 136
- اشاره 137
- کرامت های اهل بیت (علیهم السلام) 137
- فصل پنجم: معجزات و کرامات 137
- ثبت بسیاری از کرامات به مثابه وقایع تاریخی 138
- درستی انتساب 138
- بعضی معجزات به روایت قرآن 139
- علت عدم ذکر قصه معراج در قرآن 142
- سخنی در شکافتن ماه و بازگشت خورشید 143
- اشاره 143
- عدم رؤیت این دو معجزه در سرزمین های دیگر 143
- تأثیر خورشید و ماه بر سیر عالم هستی 143
- دفع اشکال در قضیۀ شکافتن ماه 144
- دفع اشکال در قضیه بازگشت خورشید 145
- نقل معاندان، بهترین گواه 146
- استمرار و تجدد معجزات و کرامات 159
- فصل ششم: اسلام، برنامه ای فراگیر 160
- فصل هفتم: دانش ها و اندیشه های الهی 162
- اشاره 162
- خطبه های فاطمه زهرا 163
- حقایق علمی در بیان پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) 165
- فصل هشتم: اصول گرایی و ارزش محوری در اسلام 168
- اشاره 168
- وجوب حرمت گذاری اهل بیت بر مسلمانان 174
- اهل بیت (علیهم السلام) و آگاهی از حقایق یقینی 176
- فاطمه زهرا و فرجام تاریک امت 176
- اشاره 176
- نامه امام حسین (ع) به برادرش محمد بن حنفیه 177
- خطبه زینب کبری در مجلس یزید 178
- سخن زینب کبری با امام زین العابدین (ع) 179
- حدیث سلیمان بن هارون 180
- نوشته ای در تعیین ائمه (علیهم السلام) 181
- تأثیرگذاری اهل بیت (علیهم السلام) در پیروانشان 183
- اشاره 184
- فصل نهم: عصمت پیامبر (ص) 184
- گفتار نخست: حقیقت و خاستگاه عصمت 184
- معنای لغوی عصمت 184
- خاستگاه عصمتِ از گناهان 185
- خاستگاه عصمتِ از نادانی و خطا 185
- اختیار معصوم (ع) در طاعت و ترک معصیت 187
- اشاره 187
- عصمت، جبر نیست 187
- وجوب عصمت دلیل بر اجبار نیست 188
- اشاره 189
- گفتار دوم: دلایل عصمت پیامبر (ص) 189
- وجوب عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ دین 189
- یک - وجوب عصمت پیامبر (ص) از همه گناهان 190
- دلیل نقلی بر عصمت پیامبر (ص) 191
- دو - عصمت پیامبر (ص) از فراموشی و نسیان 193
- تنها اعتقاد به اصل نبوت واجب است 195
- اشاره 196
- بخش سوم: امامت 196
- مقدمه 197
- اشاره 197
- ادیان آسمانی و آسیبی بزرگ 197
- قرآن کریم و منع از تفرقه 198
- خبر دادن پیامبر (ص) از تفرقۀ امت 199
- فتنه های پیش رو و هشدارها 200
- تهدید قاطعانه و سخت 201
- دلایل روشن بر موقعیت های اختلاف انگیز 202
- اشاره 202
- پایداری در مسیر حق جویی 205
- خوش گمانی به اشخاص، پس از شناختن حق 206
- لزوم روشن بودن ادلۀ امامت 207
- ٢. پیشوایی در امور دنیا 209
- پیامبر (ص) ، پیشوای دین و دنیا 209
- ١. پیشوایی در دین 209
- فصل اول: امامت دینی 209
- اشاره 209
- امامت در باور شیعیان 210
- اشاره 211
- گفتار اول: لزوم قرار دادن امامت دینی 211
- سنّت پیامبر (ص) در معرض نابودی 212
- امامت در ادیان گذشته 213
- نیاز اسلام به امامت 215
- مناظرۀ هشام بن حکم در حضور امام صادق (ع) 215
- کافی نبودن وجود مرجع دینی برای رفع اختلاف 217
- رد این ادعا 217
- عدم تناسب وجوب مرجعیت دینی با مسئله غیبت 218
- پاسخ 218
- گفتار دوم: توقّف امامت دینی به نص 219
- اشاره 220
- گفتار سوم: تصریح بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) در دین اسلام 220
- احتجاج منصور بن حازم 221
- ١. منحصر بودن ادعای تعیین امامت به اهل بیت (علیهم السلام) 221
- اشاره 221
- احتجاج ابن اذینه 223
- ٢. روایات نقل شده در مرجعیت اهل بیت (علیهم السلام) 226
- اشاره 226
- الف) حدیث ثقلین 226
- ب) حدیث سفینه 228
- ج) حدیث «اهل بیت من امان امتند» 229
- د) حدیث «جانشینان دادگر» 230
- ه) دو حدیث دیگرگون، اما مناسب 230
- و) تعدادی از روایات وارده در شأن امیرمؤمنان (ع) 231
- ز) آیه تطهیر 237
- ح) احادیث منزلت 239
- ط) روایاتی که بر وصی بودن علی (ع) دلالت دارد 240
- ی) روایاتی که در حق همۀ اهل بیت 241
- گفتار چهارم: اهل بیت (علیهم السلام) کیانند؟ 245
- اشاره 245
- برکاتِ پیشوایی اهل بیت (علیهم السلام) 247
- گفتار اوّل: ضرورت نص در امامت 249
- اشاره 249
- اشاره 249
- فصل دوم: امامت سیاسی 249
- کافی بودن ادلۀ مرجعیت دینی ائمه 250
- اشاره 250
- ١. ادلۀ اجمالی مناسب با ادعای امامیه 251
- اشاره 258
- صداقت شیعه در نقل روایات ائمه (علیهم السلام) 259
- ٢. مقایسۀ رویکرد امامیه با رویکرد عامه 261
- الف) شروط بایسته در جعل نظام شورا 270
- اشاره 270
- اشاره 270
- حدود و ضوابط شورا 271
- ضرورت وجود گروهی خاص که. . . 273
- ضرورت اقامۀ دلیل شرعی 273
- شروطی برای تمام نظام ها 275
- ب) ارزیابی نظام مشورتی 275
- گفتار دوم: اثبات وجود نص دربارۀ دوازده امام 278
- ١. منحصر بودن ادعای نص در ائمه (علیهم السلام) 278
- اشاره 278
- آیا این سه طریق کافی است؟ 279
- ٢. ادعای اهل بیت (علیهم السلام) دربارۀ نص 279
- اشاره 279
- ٣. اجماع شیعه 279
- اشاره 282
- 4. روایات مربوط به امامت 282
- الف) روایات وارده دربارۀ امیرمؤمنان (ع) و اهل بیت (علیهم السلام) به طور عموم 283
- ب) روایات ویژه، مربوط به امامت هر یک از ائمه (علیهم السلام) 306
- آیۀ «اولواالارحام» 307
- ١. امام علی بن حسین، زین العابدین (ع) 315
- اشاره 315
- ٢. امام محمد بن علی باقر (ع) 316
- ٣. امام جعفر بن محمد صادق (ع) 316
- شواهد بر امام نبودن زید شهید 316
- اسلحۀ پیامبر (ص) ، تنها نزد امام است 317
- جریان امامت از پدر به فرزند 318
- امام صادق (ع) شخصیتی متمایز 319
- اشاره 320
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر (ص)» 320
- 4. امام موسی بن جعفر کاظم (ع) 320
- بطلان ادعای اسماعیلیه 321
- ب) روایات مربوط به انتقال امامت از پدر به فرزند 321
- بطلان ادعای فطحیه 322
- وصیت، ویژۀ امام کاظم (ع) 323
- 5. امام علی بن موسی الرضا (ع) 324
- اشاره 324
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 325
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر خدا (ص)» 325
- اشاره 326
- 6. امام محمد بن علی جواد (ع) 326
- الف) روایات سلاح پیامبر (ص) 326
- بطلان ادعای واقفیه 326
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 327
- خردسالی امام جواد (ع) گواهی بر تأییدات الهی 328
- ٧. امام علی بن محمد هادی (ع) 332
- ٨. امام حسن بن علی عسکری (ع) 333
- چند دسته روایت 335
- اشاره 335
- ٩. آخرین امام، حجه بن الحسن، امام منتظر (عجل) 335
- سرگردانی شیعیان پس از امام عسکری (ع) 341
- گفتار سوم: عصمت ائمه (علیهم السلام) 344
- گفتار چهارم: وجوب شناخت امام 350
- بخش چهارم: عدل، حسن و قبح عقلی، قضا و قدر 353
- اشاره 353
- فصل اول: حسن و قبح عقلی 355
- اشاره 355
- معنی لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ 357
- فصل دوم: قضا و قَدَر 360
- اشاره 360
- بطلان سخن جبرگرایان 361
- بطلان اعتقاد به تفویض 362
- (امر بین امرَیْن) 363
- لوازم اعتقاد به قضا و قَدَر 366
- اشاره 367
- بخش پنجم: معاد 367
- معاد جسمانی 369
- اعتقاد واجب دربارۀ معاد 369
- رستاخیز در دنیا 370
- کتابنامه 373
رفع اختلافات، به کامل ترین شکل به انجام رساند. در این میان، کوتاهی مردم در قیام به وظایفِ فردی و اجتماعی در قبال مسئله امامت، و پیامدهای ناگوار و عواقب مصیبت بار آن، به امر غیبت منجر شد؛ امامتی که خداوند آن را به غرض هدایت و رفع اختلاف تشریع فرمود.
پس در این مورد، غیبت او (عجل) همچون تقیه کردن پدران بزرگوار ایشان (عجل) در برخورد با ظالمان و به زندان افتادن بعضی از ایشان است؛ به گونه ای که امکان ایفای وظایف امامت و صیانت دین از تباهی و اختلاف را کاملاً بر آنان ناممکن می ساخت.
پس این امر اگر حاصل از کوتاهی در تشریع نباشد - همچنان که نیست - بلکه آن را ناشی از قصور مردم در اجرای اصل امامت در متن زندگی مسلمانان بدانیم، در این صورت اشکالی پیش نمی آید. در جوابِ سؤال پنجم بخش اول کتاب فی رحاب العقیده، این مطلب را به تفصیل بررسی کرده ایم.
نتیجه اینکه تنها راه، پذیرش مطالب فوق است؛ یعنی: از آنجا که هدف از نبوت، تعلیم دین به مردم در همۀ عصرها و محافظت از آن در برابر تحریف، اختلاف و نابودی است، به ناچار باید پس از پیامبر (ص) ، امام و مرجعی باشد تا اهداف نبی اکرم (ص) را برعهده گیرد و در تمام دوران ها، آنها را به انجام رساند.
گفتار دوم: توقّف امامت دینی به نص
دانستیم که جعل امامت دینی پس از پیامبر (ص) ، امری است ضروری. ازاین رو، بی شک امامت، به شناخت همه جانبۀ دین، احاطه به تمام خصوصیات، احکام، قواعد و شاخصه های آن، و شایستگی لازم و امانت داری تام در بیان و تبلیغ آن بستگی دارد.
از سوی دیگر روشن است که همۀ مردم نمی توانند به تنهایی شخص واجد این شرایط را شناسایی کنند و به امامت برگزینند. پس ناچارند در این امر مهم، به آنچه خدای متعال تعیین و بدان تصریح فرموده است، گردن نهند که او، خالق انسان ها و آگاه