- دیباچه 1
- مقدمه 3
- مباحث مقدماتی 7
- اشاره 7
- جایگاه عقل در قرآن و حدیث 8
- بن بست عقل در انجام وظیفه 10
- عقل، منشأ مسئولیت دائم 11
- ضرورت به کارگیری عقل 13
- به کار بستن عقل در امور دینی 13
- چیستی عقل 15
- روشن بودن حجت الهی بر دین حق 16
- علل اختلاف مردم در ادیان 17
- بت پرستی عصر جدید 18
- مخالفت با دینِ حق، خروج از عرصه مسلّمات 20
- صعوبت واقع گرایی در بحث، عذر موجهی نیست 21
- واقع گرایی در بررسی دینِ حق 22
- اشاره 22
- ١. احتمال خطا و اشتباه از هرکس 22
- ٣. مهم، واضح بودن دلیل است، نه قانع کردن خصم 23
- ٢. تعیین حدود دلالت دلیل 23
- کلیات 26
- اشاره 26
- وجوب دفع کردن ضرر از خود 27
- اشاره 27
- گفتار نخست: لزوم تفحص کردن از دین 27
- وجوب پرهیز از ضرر احتمالی 28
- تمرکز ادیان بر ثواب و عِقاب آخرتی 28
- نمونه هایی از بیانات قرآن دربارۀ ثواب و عقاب اُخروی 29
- وجوب بررسی ادلۀ دین بر هر که دعوت آن را شنیده 32
- گفتار دوم: وجوب پذیرفتن حق 35
- دیدگاه قرآن دربارۀ مستبدان و عنادورزان 35
- اشاره 35
- لزوم تحقیق در درستی دلیل 37
- گفتار سوم: عام بودن حجیت عقل 38
- گفتار چهارم: مسائل دینی ای که باید آموخت 40
- اشاره 40
- [اصول دین] 40
- [اصول مذهبِ حق] 41
- اقرار اجمالی یا تفصیلی به هر حقیقت دینی ای واجب است 42
- تأکید قرآن و حدیث بر اقرار به حقایق دینی 43
- در عقاید، دلیل کافی باید داشت 46
- اشاره 48
- بخش اول: توحید 48
- توحید، امری فطری و اساسی 49
- اشاره 49
- درآمد 49
- صداقتِ پیامبر (ص) در ادعای نبوت، دلیلی بر توحید 51
- اشیاء یا ممتنع اند، یا ممکن، یا واجب 53
- اشاره 53
- فصل اول: اثبات آفریدگار عالم 53
- اشاره 53
- واجب الوجود بی آغاز و جاودانه است 54
- وجود اشیای ممکن، علتِ وجوددهنده می خواهد 54
- ضرورت احتیاجِ اثر به مؤثّر 55
- وجود عالَم باید بر علّتِ علّت ها استوار باشد 56
- ادعای تسلسل علل تا بی نهایت 57
- اشاره 58
- ادعای قدیم بودن ماده در این عالم 58
- ادعای ازلی بودن ماده باطل است 58
- عروض صورت بر ماده علت می خواهد 59
- سیر حرکتی هستی، در فیلمی سینمایی 60
- وحدت نظام هستی، و ظرافت و شکوه آن 60
- نمونه ای از بیانات قرآنی، درباره آیات الهی 61
- گذشت زمان و تجلی عظمت آفریدگار 64
- اشاره 66
- فصل دوم: نفی شریک از خدا 66
- استدلال بر توحید خداوند، و نفی شریک از او 66
- اتقان و هماهنگی در آفرینش، دلیل بر توحید 68
- خدایان متعدد و جنگِ قدرت 68
- اگر خدا را شریکی بود، مردم را به سوی خود دعوت می کرد 69
- اعتقادِ لازم، توحید است و بس 71
- اشاره 73
- بخش دوم: نبوت و رسالت 73
- فصل اول: نیاز بشر به رسولان 74
- اشاره 74
- مناسبت بین عقل و تکلیف 75
- قاعده لطف و بعثت انبیا 75
- هدایت مردم، تنها با فرستادن رسولان 77
- فصل دوم: مدت رسالت 80
- اشاره 80
- نو شدن نبوت ها همگام با تحولات اجتماعی 80
- یهودیت و مسیحیت 81
- دعوت اسلام در هنگامه ای مناسب 81
- سخنی دربارۀ تورات و انجیل 83
- یهودیت و مسیحیت دین های خاتَم نبودند 84
- آمادگی مردم برای شنیدن دعوت اسلام 84
- گسترش اسلام 85
- زمینه برای فصل بعد 86
- فصل سوم: قرآن مجید 88
- اشاره 88
- ادله اعجاز قرآن 90
- ١. دلایل اجمالی اعجاز قرآن بدون بیان شکل اعجاز 90
- الف) اعتماد پیامبر (ص) به قرآن 90
- اشاره 90
- اشاره 90
- ب) مبارزه طلبی قرآن، دلیل بر اعجاز آن 94
- کوشش های نافرجام برای رقابت با قرآن کریم 95
- ٢. دلایل اعجاز قرآن در شکل های متفاوت اعجاز 98
- الف) اعجاز بلاغی 98
- اشاره 98
- ب) اوضاع عصر جاهلیت 107
- ج) خبرهای غیبی 114
- د) حقایق علمی 119
- اشاره 131
- فصل چهارم: بشارت پیامبران گذشته 131
- شواهدی بر صدق ادعای وجود بشارت ها 134
- اشاره 134
- ماجرای مباهله 135
- قرآن اعتراف اهل کتاب را می نویسد 135
- اشاره های موجود در عهدین به پیامبری محمد (ص) 136
- اشاره 137
- کرامت های اهل بیت (علیهم السلام) 137
- فصل پنجم: معجزات و کرامات 137
- درستی انتساب 138
- ثبت بسیاری از کرامات به مثابه وقایع تاریخی 138
- بعضی معجزات به روایت قرآن 139
- علت عدم ذکر قصه معراج در قرآن 142
- سخنی در شکافتن ماه و بازگشت خورشید 143
- تأثیر خورشید و ماه بر سیر عالم هستی 143
- عدم رؤیت این دو معجزه در سرزمین های دیگر 143
- اشاره 143
- دفع اشکال در قضیۀ شکافتن ماه 144
- دفع اشکال در قضیه بازگشت خورشید 145
- نقل معاندان، بهترین گواه 146
- استمرار و تجدد معجزات و کرامات 159
- فصل ششم: اسلام، برنامه ای فراگیر 160
- فصل هفتم: دانش ها و اندیشه های الهی 162
- اشاره 162
- خطبه های فاطمه زهرا 163
- حقایق علمی در بیان پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) 165
- فصل هشتم: اصول گرایی و ارزش محوری در اسلام 168
- اشاره 168
- وجوب حرمت گذاری اهل بیت بر مسلمانان 174
- اهل بیت (علیهم السلام) و آگاهی از حقایق یقینی 176
- فاطمه زهرا و فرجام تاریک امت 176
- اشاره 176
- نامه امام حسین (ع) به برادرش محمد بن حنفیه 177
- خطبه زینب کبری در مجلس یزید 178
- سخن زینب کبری با امام زین العابدین (ع) 179
- حدیث سلیمان بن هارون 180
- نوشته ای در تعیین ائمه (علیهم السلام) 181
- تأثیرگذاری اهل بیت (علیهم السلام) در پیروانشان 183
- اشاره 184
- فصل نهم: عصمت پیامبر (ص) 184
- گفتار نخست: حقیقت و خاستگاه عصمت 184
- معنای لغوی عصمت 184
- خاستگاه عصمتِ از گناهان 185
- خاستگاه عصمتِ از نادانی و خطا 185
- اشاره 187
- اختیار معصوم (ع) در طاعت و ترک معصیت 187
- عصمت، جبر نیست 187
- وجوب عصمت دلیل بر اجبار نیست 188
- گفتار دوم: دلایل عصمت پیامبر (ص) 189
- اشاره 189
- وجوب عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ دین 189
- یک - وجوب عصمت پیامبر (ص) از همه گناهان 190
- دلیل نقلی بر عصمت پیامبر (ص) 191
- دو - عصمت پیامبر (ص) از فراموشی و نسیان 193
- تنها اعتقاد به اصل نبوت واجب است 195
- بخش سوم: امامت 196
- اشاره 196
- اشاره 197
- مقدمه 197
- ادیان آسمانی و آسیبی بزرگ 197
- قرآن کریم و منع از تفرقه 198
- خبر دادن پیامبر (ص) از تفرقۀ امت 199
- فتنه های پیش رو و هشدارها 200
- تهدید قاطعانه و سخت 201
- اشاره 202
- دلایل روشن بر موقعیت های اختلاف انگیز 202
- پایداری در مسیر حق جویی 205
- خوش گمانی به اشخاص، پس از شناختن حق 206
- لزوم روشن بودن ادلۀ امامت 207
- ٢. پیشوایی در امور دنیا 209
- پیامبر (ص) ، پیشوای دین و دنیا 209
- ١. پیشوایی در دین 209
- فصل اول: امامت دینی 209
- اشاره 209
- امامت در باور شیعیان 210
- اشاره 211
- گفتار اول: لزوم قرار دادن امامت دینی 211
- سنّت پیامبر (ص) در معرض نابودی 212
- امامت در ادیان گذشته 213
- نیاز اسلام به امامت 215
- مناظرۀ هشام بن حکم در حضور امام صادق (ع) 215
- کافی نبودن وجود مرجع دینی برای رفع اختلاف 217
- رد این ادعا 217
- عدم تناسب وجوب مرجعیت دینی با مسئله غیبت 218
- پاسخ 218
- گفتار دوم: توقّف امامت دینی به نص 219
- اشاره 220
- گفتار سوم: تصریح بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) در دین اسلام 220
- احتجاج منصور بن حازم 221
- ١. منحصر بودن ادعای تعیین امامت به اهل بیت (علیهم السلام) 221
- اشاره 221
- احتجاج ابن اذینه 223
- ٢. روایات نقل شده در مرجعیت اهل بیت (علیهم السلام) 226
- اشاره 226
- الف) حدیث ثقلین 226
- ب) حدیث سفینه 228
- ج) حدیث «اهل بیت من امان امتند» 229
- د) حدیث «جانشینان دادگر» 230
- ه) دو حدیث دیگرگون، اما مناسب 230
- و) تعدادی از روایات وارده در شأن امیرمؤمنان (ع) 231
- ز) آیه تطهیر 237
- ح) احادیث منزلت 239
- ط) روایاتی که بر وصی بودن علی (ع) دلالت دارد 240
- ی) روایاتی که در حق همۀ اهل بیت 241
- گفتار چهارم: اهل بیت (علیهم السلام) کیانند؟ 245
- اشاره 245
- برکاتِ پیشوایی اهل بیت (علیهم السلام) 247
- گفتار اوّل: ضرورت نص در امامت 249
- اشاره 249
- اشاره 249
- فصل دوم: امامت سیاسی 249
- کافی بودن ادلۀ مرجعیت دینی ائمه 250
- اشاره 250
- ١. ادلۀ اجمالی مناسب با ادعای امامیه 251
- اشاره 258
- صداقت شیعه در نقل روایات ائمه (علیهم السلام) 259
- ٢. مقایسۀ رویکرد امامیه با رویکرد عامه 261
- الف) شروط بایسته در جعل نظام شورا 270
- اشاره 270
- اشاره 270
- حدود و ضوابط شورا 271
- ضرورت اقامۀ دلیل شرعی 273
- ضرورت وجود گروهی خاص که. . . 273
- شروطی برای تمام نظام ها 275
- ب) ارزیابی نظام مشورتی 275
- گفتار دوم: اثبات وجود نص دربارۀ دوازده امام 278
- ١. منحصر بودن ادعای نص در ائمه (علیهم السلام) 278
- اشاره 278
- ٢. ادعای اهل بیت (علیهم السلام) دربارۀ نص 279
- ٣. اجماع شیعه 279
- آیا این سه طریق کافی است؟ 279
- اشاره 279
- 4. روایات مربوط به امامت 282
- اشاره 282
- الف) روایات وارده دربارۀ امیرمؤمنان (ع) و اهل بیت (علیهم السلام) به طور عموم 283
- ب) روایات ویژه، مربوط به امامت هر یک از ائمه (علیهم السلام) 306
- آیۀ «اولواالارحام» 307
- ١. امام علی بن حسین، زین العابدین (ع) 315
- اشاره 315
- ٢. امام محمد بن علی باقر (ع) 316
- ٣. امام جعفر بن محمد صادق (ع) 316
- شواهد بر امام نبودن زید شهید 316
- اسلحۀ پیامبر (ص) ، تنها نزد امام است 317
- جریان امامت از پدر به فرزند 318
- امام صادق (ع) شخصیتی متمایز 319
- اشاره 320
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر (ص)» 320
- 4. امام موسی بن جعفر کاظم (ع) 320
- بطلان ادعای اسماعیلیه 321
- ب) روایات مربوط به انتقال امامت از پدر به فرزند 321
- بطلان ادعای فطحیه 322
- وصیت، ویژۀ امام کاظم (ع) 323
- 5. امام علی بن موسی الرضا (ع) 324
- اشاره 324
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 325
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر خدا (ص)» 325
- اشاره 326
- الف) روایات سلاح پیامبر (ص) 326
- بطلان ادعای واقفیه 326
- 6. امام محمد بن علی جواد (ع) 326
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 327
- خردسالی امام جواد (ع) گواهی بر تأییدات الهی 328
- ٧. امام علی بن محمد هادی (ع) 332
- ٨. امام حسن بن علی عسکری (ع) 333
- چند دسته روایت 335
- اشاره 335
- ٩. آخرین امام، حجه بن الحسن، امام منتظر (عجل) 335
- سرگردانی شیعیان پس از امام عسکری (ع) 341
- گفتار سوم: عصمت ائمه (علیهم السلام) 344
- گفتار چهارم: وجوب شناخت امام 350
- بخش چهارم: عدل، حسن و قبح عقلی، قضا و قدر 353
- اشاره 353
- اشاره 355
- فصل اول: حسن و قبح عقلی 355
- معنی لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ 357
- فصل دوم: قضا و قَدَر 360
- اشاره 360
- بطلان سخن جبرگرایان 361
- بطلان اعتقاد به تفویض 362
- (امر بین امرَیْن) 363
- لوازم اعتقاد به قضا و قَدَر 366
- اشاره 367
- بخش پنجم: معاد 367
- اعتقاد واجب دربارۀ معاد 369
- معاد جسمانی 369
- رستاخیز در دنیا 370
- کتابنامه 373
تأیید می کند.
بی شک قرائن دیگری نیز وجود دارد که علمای شیعه یادآور شده اند و ما در جزء سوم کتاب خود فی رحاب العقیده به طور کامل و جامع به آنها پرداخته ایم و ذکر دوبارۀ آنها در اینجا را ضروری نمی بینیم. با مراجعه به مطالب آن کتاب، بسیاری از شبهات و سؤالاتی که مخالفان، دربارۀ وجود نص بر امامت دینی و سیاسی ائمه (علیهم السلام) ساخته و پرداخته اند، پاسخ داده می شود و سخن درباره پاره ای از آن سؤالات در خاتمه این کتاب خواهد آمد.
بجاست در پایان بحث امامت، به دو مطلب مهم دیگر در همین زمینه، اشاره کنیم:
گفتار سوم: عصمت ائمه (علیهم السلام)
از آنجا که امامت امتداد نبوت است و امام نقش پیامبر (ص) را در استقرار و استمرار دین وحفظ و تبلیغ آن ایفا می کند و مردم را بر پیروی و عمل به آن می خواند و ترغیب می کند و از سویی مردم باید از او اطاعت کنند، بنابراین امام لزوماً باید همچون پیامبر (ص) معصوم باشد؛ زیرا آنچه دربارۀ عصمت پیامبر (ص) گفتیم و دلیل هایی که آوردیم، تنها به جهت نبوت ایشان نبود، بلکه در جهت وظایف بر عهدۀ آن حضرت، عصمت را ثابت کردیم. پس هرگاه همان وظایف برای امام ثابت شود، عصمت امام نیز ضرورت دارد.
این را باید به روایاتی که از خود ائمه (علیهم السلام) بر لزوم عصمت وارد شده و اتفاقی که مسلمانان به تبع آن روایات، بر ضرورت عصمت امام (ع) دارند، افزود. پس وقتی امامت دینی ائمه (علیهم السلام) را به مقتضای ادلۀ پیشین اثبات کردیم، باید قول آنان را در باب لزوم عصمت هم قبول کنیم؛ زیرا این قبول از لوازم اعتقاد به امامت دینی ایشان است.
بی شک اینکه علمای شیعه در باب لزوم عصمت، در برابر مخالفان به ادلۀ عقلی تمسک می کنند، تنها برای قانع کردن کسانی است که به امامت دینی ائمه (ع) اعتقاد