کاوشی در اصول عقاید صفحه 360

فصل دوم: قضا و قَدَر

اشاره

از جمله مسائل اختلافی که قبلاً گفته شده، اختلاف در جبر و اختیار انسان در کارها و چگونگی تعلق گرفتن قضا و قدر به آنهاست.

جبرگرایان که از «عدلیه» به شمار نمی آیند و به حُسن و قبح عقلی اعتقاد ندارند، می گویند که خدای سبحان همان گونه که خود، انسان را آفریده، افعال او را نیز خلق کرده است. پس انسان همچون ابزاری است که هیچ اختیاری در کارهای خود ندارد و نمی تواند آنها را مدیریت کند. دلیل این گروه آن است که اگر انسان در کارهایش مختار باشد و خود، آنها را انجام دهد، لازم می آید که با خداوند در خلق و تدبیر امور شریک گردد.

جبرگرایان بر این باورند که با وجود مجبور بودن انسان در کارها، خداوند حق دارد او را به انجام یا ترک کارهایش تکلیف نماید و در صورت اطاعت، پاداشش دهد و به ازای معصیت، کیفرش کند؛ چرا که خدای سبحان درباره همۀ آفریده ها مالکیت دارد و بجاست که هرچه می خواهد، انجام دهد؛ بی آنکه در این روش، برکسی ظلم و ستم نماید. از خداوند دربارۀ افعالش سؤال نمی شود، اما از دیگران پرسش می شود و هیچ خوب و بدی در حق خدای متعال متصوَّر نیست.