کاوشی در اصول عقاید صفحه 362

شک نمی کند و صِرف مالک مطلق بودن خداوند، کافی نخواهد بود که بگوییم مثلاً عذاب کردن یک انسان عاجز و ناتوان از انجام تکالیف، ظلم و تعدی محسوب نمی شود.

این همه را اضافه کنید به روایات و آیات فراوانی که افعال و اعمال را به آدمیان نسبت می دهد و اینکه همین افعال سبب استحقاق ثواب و عِقاب برای آنهاست و اگر بین افعال انسان و او نسبتی نباشد، عذاب کردن ایشان ظلم خواهد بود.

بطلان اعتقاد به تفویض

باور به تفویض و واگذاری همۀ کارها به انسان از طرف خداوند نیز به خودی خود غیرممکن است؛ چرا که معقول نیست خداوند شریکی برای خود بیافریند که در قدرت و سلطه مطلق العنان باشد؛ به گونه ای که در تدبیر امور با آن ذات مقدس مخالفت نماید و او را مغلوب گرداند.

خدای متعال می فرماید:

خداوند مثالی از خودتان برای شما زده است: آیا [اگر مملوک و برده ای داشته باشید] این برده های شما در روزهایی که به شما داده ایم شریک شما می باشند، آن چنان که هر دو مساوی بوده و از تصرف مستقل و بدون اجازۀ آنان بیم داشته باشید، آن گونه که در مورد [شرکای آزاد] خود بیم دارید؟ این چنین، آیات خود را برای کسانی که تعقل می کنند، روشن می کنیم. (1)

افزون بر این، در قرآن کریم و روایات، موارد فراوانی یافت می شود در تأکید بر توقف افعال انسان بر خواست و ارادۀ خدای متعال و اینکه آن افعال به اذن خداوند واقع می شوند و هیچ امری از محدودۀ سلطه و قدرت الهی خارج نیست.

و نیز روایاتی در دست است که عقیدۀ به جبر و تفویض را به شدت رد می نماید و به معتقدان هر یک از این دو باور غلط، وعدۀ شدیدترین عذاب را می دهد. علاوه بر