کاوشی در اصول عقاید صفحه 75

را در امور حیاتی خویش حاکم قرار دهد. همچنان اگر قضاوت عقل را نپذیرد و اسب چموشِ غرائز و خواسته های خویش را آزاد بگذارد، به حضیض گناه و پستی و ددمنشی افتاده و به خسران و هلاکت ابدی دچار می شود.

مناسبت بین عقل و تکلیف

خداوند انسان را به وسیلۀ «عقل» از دیگر موجودات متمایز ساخت و بر حیوانات برتری اش داد و بدین کار او را اهلیتِ پذیرشِ مسئولیت عطا کرد و این بیانگر این است که حضرت حق وی را برای امری خطیر و بااهمیت و متناسب با نعمت عظیم عقل آماده کرده است؛ یعنی صعود به مرتبه ای که مورد خطاب و تکلیف الهی قرار گیرد و به دنبال آن، سزاوار حسابرسی و دریافت ثواب و عقاب شود؛ زیرا در این صورت است که آدمی از عقل خود برخوردار و بهره مند می گردد و از آن به بهترین شکل ممکن استفاده می کند.

تحقق این امر مهم، در گرو آن است که خداوند برای مردم رسولانی بفرستد تا تکالیف حق تعالی را به مردم برسانند و بار مسئولیت آن تکالیف را برعهده شان نهند. سپس با آیات و نشانه های آشکار و دلیل های روشن که مردمان را به تصدیق و پذیرش ایشان ملزم می سازد، رسولان خویش را پشتیبانی و حمایت کند.

قاعده لطف و بعثت انبیا

بدون شک لازمۀ قاعدۀ لطف که متکلمان آن را بیان کرده اند، وجوب بعثت انبیا از سوی خدای عزوجل است؛ البته نه به این معنا که حق تعالی از سوی دیگری، بدین کار مجبور شده و در قبال آن مسئول باشد؛ به گونه ای که اگر پیامبری نفرستد، بازخواست شود؛ زیرا خداوند بلندمرتبه تر از این امور است و لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ ؛ «از آنچه می کند پرسیده نمی شود و دیگران بازخواست می شوند» (انبیاء: ٢٣) بلکه وجوب