بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 147

مؤمنین در حدّ وجوب باشد و اهم یا محتمل الاهمیه از عِرض دیگری باشد که مورد تعرّض قرار می دهد، جایز بلکه واجب است عِرض اخفّ دیگری را مورد تعرّض قرار دهد تا عِرض خود یا سایر مؤمنین را که اهم و واجب است، حفظ کند. و در صورتی که هر دو ملاک مساوی باشند، جایز خواهد بود.

آیا برای دفع ضرر عِرضی از خود یا سایر مؤمنین، ارتکاب محرمات الهیه جایز است؟

امّا در مورد این که برای دفع ضرر عِرضی از خود یا سایر مؤمنین، ارتکاب محرمات الهیه جایز است یا نه، می گوییم از آن جا که دلیل لاضرر اختصاص به ضرر مالی ندارد، پس می توان به اطلاق لاضرر تمسک کرده و مرتکب محرمات الهیه شد(1). هم چنین اگر ضرر نباشد ولی حرج باشد، اطلاق لاحرج شاملش می شود، کما این که اگر نه ضرر باشد و نه حرج، امّا شارع حفظ آن را واجب کرده باشد و اهم یا محتمل الاهمیه نسبت به محرمات دیگر باشد، می توان از باب تزاحم مرتکب آن محرمات شد.

1- البته در صورتی که این ضرر در حدّی کم نباشد که لاضرر از آن انصراف داشته باشد.