بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 248

کلام مستندی ندارد.(1) مرحوم شیخ مستند آن را این چنین ذکر کرده که شاید از باب حجّیت قول ذی الید باشد، که می توان این اشکال را وارد کرد که اگر قول ذی الید حجت باشد، خود ید که اعتبارش بیشتر است و همان طور که ید داشتن بر آن کراهت را برطرف نکرد، قول ذی الید هم نمی تواند کراهت را برطرف کند.

2. پرداخت خمس

یکی دیگر از راه های رفع کراهت را پرداخت خمس آن ذکر کرده اند. مرحوم شیخ وجوه متعددی برای رافعیت پرداخت خمس برای کراهت ذکر می کند، ولی به یک امر قاطعی نمی رسد و در نهایت می فرماید:

«یمکن الخدشه فی أصل الاستدلال: بأنّ الخمس إنّما یطهّر المختلط بالحرام، حیث إنّ بعضه حرام و بعضه حلال، فکأنّ الشارع جعل الخمس بدل ما فیه من الحرام ...»(2)

1- المناهل، ص303: السّادس: ذکروا انّه یرتفع کراهه اخذ الجائزه من الظّلمه بامور منها: العلم بحلیتها ... و منها اخبار المجیز بالاباحه کان یقول هذه الجائزه من زراعتی او تجارتی او اقترضته من فلان او نحو ذلک و قد صرّح بخصوص هذا فی مجمع الفائده و لذا صرّح به فی الرّیاض نافیا عنه الرّیب و کذا صرّح به السّید الاستاد … قدس سره … و لم اجد مستنده.

2- المکاسب المحرمه، ج 2، ص171: و منها: إخراج الخمس منه، حکی عن المنتهی و المحقق الأردبیلی … قدس سره … و ظاهر الریاض هنا أیضاً عدم الخلاف، و لعلّه لما ذکر فی المنتهی فی وجه استحباب إخراج الخمس من هذا المال من أنّ الخمس مطهّر للمال المختلط یقیناً بالحرام، فمحتمل الحرمه أولی بالطهر به، فإنّ مقتضی الطهاره بالخمس صیروره المال حلالًا واقعیّاً، فلا یبقی حکم الشبهه کما لا یبقی فی المال المختلط یقیناً بعد إخراج الخمس. نعم، یمکن الخدشه فی أصل الاستدلال: بأنّ الخمس إنّما یطهّر المختلط بالحرام، حیث إنّ بعضه حرام و بعضه حلال، فکأنّ الشارع جعل الخمس بدل ما فیه من الحرام، فمعنی تطهیره تخلیصه بإخراج الخمس ممّا فیه من الحرام، فکأنّ المقدار الحلال طاهر فی نفسه إلّا أنّه قد تلوّث بسبب الاختلاط مع الحرام بحکم الحرام و هو وجوب الاجتناب، فإخراج الخمس مطهّر له عن هذه القذاره العَرَضیّه، و أمّا المال المحتمل لکونه بنفسه حراماً و قذراً ذاتیّاً فلا معنی لتطهّره بإخراج خمسه، بل المناسب لحکم الأصل حیث جعل الاختلاط قذاره عَرَضیّه کون الحرام قذر العین، و لازمه أنّ المال المحتمل الحرمه غیر قابل للتطهیر فلا بدّ من الاجتناب عنه.