بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 38

حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْبَرْمَکِیِّ الرَّازِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ بُرْدٍ الدِّینَوَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخُرَاسَانِیِّ خَادِمِ الرِّضَا … علیه السلام … قَالَ: دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الزَّنَادِقَهِ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ ... .(1)

بنابراین اگر محمد بن اسماعیل الرازی همان برمکی باشد، سند تمام است.

در استدلال به این روایت گفته اند: این روایت دلالت می کند کرایه دادن شتران به ظالم، حتّی در طریق مکه جایز نیست. علاوه بر آن وقتی صفوان جمال عذر می آورد که من خودم همراه آن ها نمی روم و غلمانم را می فرستم، حضرت به او فرمودند: همین اندازه که دوست می داری این ها باقی باشند تا کرایه ات را بپردازند، کافی در حرمت است. بنابراین إعانه ی ظالمین در امر مباح هم جایز نیست.

نقد شیخ … قدس سره … بر استدلال به روایت صفوان بن مهران

اشاره

مرحوم شیخ می فرماید:(2) از این روایت بیش از آن استفاده نمی شود که حبّ بقاء ظالمین حرام است و الا اگر نفسِ إکراء به ظالم حتّی در طریق حلال هم حرام بود، حضرت در تعلیل همان را می فرمودند، پس این که حضرت در تعلیل نفرمودند إعانه الظالمین حتّی فی غیر ظلمهم حرام است و به جای آن، حبّ بقاء را در تعلیل ذکر کردند و فرمودند: «مَنْ أَحَبَّ بَقَاءَهُمْ فَهُوَ مِنْهُمْ» معلوم می شود که

1- الکافی، ج1، کتاب التوحید، باب حدوث العالم و اثبات المحدِث، ح3، ص78.

2- المکاسب المحرمه، ج 2، ص59: و أمّا روایه صفوان، فالظاهر منها أنّ نفس المعامله معهم لیست محرّمه، بل من حیث محبّه بقائهم و إن لم تکن معهم معامله، و لا یخفی علی الفَطِن العارف بأسالیب الکلام أنّ قوله … علیه السلام …: «و من أحبّ بقاءهم کان منهم» لا یراد به من أحبّهم مثل محبّه صفوان بقاءهم حتّی یخرج کراؤه، بل هذا من باب المبالغه فی الاجتناب عن مخالطتهم حتّی لا یفضی ذلک إلی صیرورتهم من أعوانهم، و أن یشرب القلب حبّهم؛ لأن القلوب مجبوله علی حبّ من أحسن إلیها.